Sjómannablaðið Víkingur

Árgangur

Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1954, Blaðsíða 10

Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1954, Blaðsíða 10
„Bandalag Niðurlanda", höfðu sameinazt um stefnuna í siglingamálum og fóru að sjá, að það að ráða niðurlögum óvinarins var mikil- vægara en það, hvaða stig mannvirðinga að- mírállinn átti að skipa við opinberar móttökur. Þegar þetta var loks orðið ljóst, leið ekki á löngu þar til Hollendingar og Englendingar eignuðust skip, er voru það stór, að þau höfðu í fullu tré við spönsku skipin, og skipaverk- fræðingarnir voru í sjöunda himni, því nú loks- ins gátu þeir gefið metnaðargirnd sinni lausan tauminn, og allt, sem heimurinn hafði að bjóða, var þeirra. Hinrik VIII. gaf fordæmið. Hans hátign gaf margvísleg fordæmi, sum næsta ill, en þetta var gott. Hann ætlaði að gefa landi sínu stærsta herskipið, sem þá væri til, eða það, sem hann taldi stærst. Faðir hans, Hinrik VII., hafði gert tilraunir með slíkt skip, þegar hann notaði flakið af gömlu fersigldu skipi, „Gráce Dien“, sem hafði hálf eyðilagzt 1486, til að smíða „Sovereign", sem hafði 30 stórar fallbyssur og 111 serpentínur, litlar byss- ur með hálfs annars þumlungs hlaupvídd, en úr þeim var skotið frá siglutoppnum. Skip Hinriks VIII., „Great Harry“, bar af skipi föður hans. Það var yfir þúsund tonn að stærð og hafði 34 stórar fallbyssur og heilan sæg af smærri. „Great Harry“ hafði fjórar siglur og allar þær gerðir segla, sem þá tíðkuðust í Norður- og Suður-Evrópu. Framstafninn var ekki jafnhár og á eldri miðalda skipum, skutþiljur voru næst- um jafnháar miðþiljunum. En á framstafnin- um var mikill bjálki, líkur múrbrjótum Róm- verja, og þar voru sex sívalir smáturnar, sem líkjast mjög mikið smáturnum þeim, sem eru fyrir hlaupþröngar byssur á nýtízku orustuskip- um. Þessir smáturnar voru búnir serpentínum. Stóru byssunum var komið fyrir neðan þilja í tveim sölum, hvorum upp af öðrum, en sú venja hefur verið lögð niður á síðari tímum. Byss- urnar skiptust á í tveim röðum og juku með því árangurinn af skothríðinni að verulegu leyti, enda varð „Great Harry“ fyrirmynd hjá öllum flotaverkfræðingum Evrópu næstu hundrað og fimmtíu ár. Og það var ekki fyrr en ein fyrsta meiriháttar styrjöld milli Englands og Hollands brauzt út, þegar þessar tvær þjóðir börðust um að ræna Spán og Portúgal, að skipasmiðir fóru að smíða skip, sem misstu allan svip af kaup- skipum miðalda, og urðu þau „fljótandi vígi“, sem þau hafa verið fram á þessa öld. Ef þið berið saman skip Hinriks VIII., „Great Harry“, og „Ark Royal“, skip Elisabetar dóttur hans, og „Sovereign of the Seas“, skip Karls I. frænda hans (smíðað 1637), munuð þið senni- lega fallast á þá skoðun, að hver sjómað- ur, sem siglt hefði á herskipi Hinriks, myndi hafa kunnað vel við sig á „Ark Royal“ og „Sovereign of the Seas“. Byssurnar á því síðar- nefnda voru e. t. v. litlu stærri og fleiri, og litlu skotturnarnir meðfram síðunum voru horfnir. En bjálkinn hafði haldizt, og í öllum aðalatriðum hefði „Sovereign of the Seas“ get- að verið samtímaskip „Great Harry“, sem var hundrað og tuttugu árum eldra. En það var ein merkileg breyting. Serpentín- urnar voru horfnar af siglunni. Þær höfðu reynzt of hættulegar. Það var ekki hægt að skjóta úr þeim nema með tundurþræði, en þá var hætt við, að hann kveikti í seglum eða reiða. Og auk þess, þegar návígi, eins og tíðk- aðist á miðöldum, vék fyrir nýrri herskipun- arlist, þar sem meira var komið undir þyngd fallbyssukúlnanna, og að hægt væri að skjóta þeim hvenær sem var, heldur en uppgöngu á skip óvinarins, þá var lítið vit í því að hafa óþarflega marga menn í skottoppunum, þegar ærið var handa þeim að gera niðri. Því að þungar fallbyssur þurftu a. m. k. níu menn hver, og þeim fór sífjölgandi. Franska stælingin á „Sovereign of the Seas“ (því að allar þjóðir byggðu sér brynskip, sem áttu að bjóða brynskipum allra annarra þjóða byrginn) hafði 72 hlaupvíðar byssur, og eftir það fór fallbyssum sífjölgandi fram á okkar daga, er þær eru aðeins þrettán. En þær byss- ur eru vitanlega risastórar og ótrúlega stór- tækar. Eins og gefur að skilja getur sjóorusta á vorum dögum aðeins varað skamma stund. En jafnvel á dögum Nelsons gátu skipin látið skothríðina dynja hvert á öðru klukkustundum saman, áður en annar aðilinn var neyddur til uppgjafar. Því að jafnvel þótt reiðinn hefði laskazt mjög mikið, féllu fáir, og flest sárin hlutust af fljúgandi flísum; sviðu þau mjög, en voru ekki banvæn. í nýtízku bardaga getur hittið skot úr fallbyssu bundið endi á bardag- ann á svipstundu. Þetta er svo viðurkennd staðreynd, að flota- stjórnir á vorum dögum hafa endurskoðað kenn- ingar fyrirrennara sinna á 15., 16. og 17. öld. Þá var herópið: „Berjizt eins oft og unnt er. Eltið óvininn sífellt og berjist við hann, hvar sem þið finnið hann, og næsta dag skuluð þið enn berjast við hann, unz annar ykkar er svo lamaður, að hann verður að hörfa!“ Nútíma- aðferðin er næstum hið gagnstæða. Kjörorð flotans á vorum dögum virðist vera: „Verið heima, unz þið eruð knúnir til að mæta óvin- inum. En eigi viðureignin sér stað, skuluð þið vera svo varkárir, sem ykkur er unnt, til að bíða sem minnst tjón. Því að ríkisstjórnirnar 136 V I K I N G U R

x

Sjómannablaðið Víkingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.