Sjómannablaðið Víkingur

Årgang

Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1954, Side 20

Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1954, Side 20
Dr. juris Jón Dúason: Nýlendustaða Grœnlands undir Jónsbóh og Gamla sáttmála Frh. úr síðasta blaði. Hákoni land og þegna né trú og hollustu, en án slíkra heita af hálfu lögþings Grænlands, varð Hákon ekki konungur á Grænlandi. Allt þetta er Gizuri mjög vel kunnugt, bæði úr Rétt- arstöðu Grænlands svo og af því, að bæði danska og norska stjórnin, svo og málflytjendur þeirra í Græn- landsmálinu í Haag, héldu fram sömu fjarstæðunni og Gizur nú, að loforðin um skatt væri handganga. En dóms- menn gengu í þögn alveg fram hjá þessari fásinnu. Dómsmenn féllust þó á það, að Grænland hefði kom- izt undir Noregskonung á 13. öld, og þá getur þetta einungis hafa orðið eftir 1261. Getur þá ekki verið um nokkurn annan möguleika að ræða en Gamla sáttmála 1262—1264, að Grænland hafi sem nýlenda íslands kom- izt með því undir konung. Tvennt er það í Gamla sáttmála sjálfum (Gizurar- sáttmála), er bendir á og raunar sýnir með fullri vissu, að þetta hafi verið svona, enda leiðir það af nýlendu- stöðu Grænlands, að svo hlaut þetta að vera. Hin algilda norræna forsögn er að sverja konungi land og þegna, en Gamli sáttmáli byrjar svo: „Þad var sannmæle bænda fyrer sunnann Land og Nordann ad þeir iátudu æfennlegann skatt Herra Hakone konge og Magnuse lond og þegna med svörn- um eijde... “. Dipl. Isl. IX, nr. 1). Og að þessu lög- teknu, sóru 12 bændur úr Norðlendingafjórðungi og sex eða færri úr Sunnlendingafjórðungi Hákone og Magnúsi: „laund og þegna og ævarandi skatt". Hér brýtur lögrétta, þessir líklega 18 völdu eiðamenn og allt Alþingi út af hefðbundinni lagaforsögn, og síðan bætast aðrir Sunnlendingar í hópinn 1263 og Austfirð- ingar 1264, samþykkja og sverja hinn sama eið. Þarna höggva þrjú þing í hið sama far. En þótt aðeins hefði verið um eitt þing að ræða, þingið 1262, þá var það skipað vel lærðum og vel viti bornum mönnum, er við gerð sáttmálans héldu svo fast og vel á réttindum landsins, að vakið hefur aðdáun allra alda. Á því getur því ekki leikið minnsti vafi, að það er gert í ráðnum hug og af gildri og raunhæfri ástæðu, að orðið land er sett í fleirtölu. Og svo var þarna Hallvarður gull- skór, er leit þarna eftir með glöggum augum af hálfu konungdómsins. Islendingar voru þarna ekki einir um orðun eiðstafsins og sáttmálans. Er höfuðlönd sóru konungum land (eint.), giltu eið- arnir fyrir hjálendur þeirra og nýlendur, en oftast voru þær landfastar við höfuðlandið, og náðu ekki yfir slíkar 146 óra-fjarlægðir sem þjóðfélag hinnar íslenzku hafsigl- ingaþjóðar í tveimur heimsálfum. Orðið land er sett í fleirtölu í Gamla sáttmála til þess að fyrirbyggja, að óvinir fslands, og þeir hafa á öllum tímum verði til, þjóðníðingar, fávitar og snápar, skuli nokkru sinni geta komizt upp með það, að segja, að Gamli sáttmáli taki aðeins yfir ísland eitt, heldur yfir öll vor lönd. Ég beini þessu ekki til Gizurar Berg- steinssonar, því margur hefur verið honum kappsamari og skeleggari í því, að afsanna rétt, gagn og heiður síns íslenzka föðurlands en hann. Samt höfum við heyrt og séð í nefndaráliti hans svo mikið af staðhæfingum um, að „hér á landi“, „land várt“, „hér“, „út hér o. s. frv. merki aðeins eylandið ísland eitt, og staðhæfingar um, að „várir landar“, „innlendir menn“, „íslenzkir menn“, „íslendingar", merki einungis menn búsetta á íslandi, að einungis það eitt myndi réttlæta það, að þeir forfeður vorir, er gerðu Gamla sáttmála, settu þarna undir lekann. Gizur segir (bls. 100), að samkvæmt sáttmálanum frá 1262 hafi bændur svarið konungi „land og þegna“, en það er missögn. Eiðstafurinn er allur prentaður í Dipl. Isl. IX, 3 og í Réttarstöðu Grænlands, bls. 472. í Gizurarsáttmála sjálfum stendur einnig fleirtalan lönd, eins og textinn hér að framan sýnir. En í Ríkisrétt- indum íslands breytti hugvitsmaðurinn Einar Arnórs- son fleirtölunni í eintölu, og fylgir Gizur því (bls. 97). Ekki er Einar þó einn um þetta, því til eru afrit af sáttmálanum, þar sem eintalan land stendur, og til kunna að vera afrit af eiðstöfum þannig orðuðum — en síður. Með orðunum: „slijkann riett skulu Jslendsker menn hafa i Noregi sem þa er þeir hafa beztann haft og þier hafid sjalfer a ydrum briefum bodid. og ad hallda frid yfir oss suo sem gud giefur ydur framast afl til“, er sáttmálinn milli Ólafs digra og íslendinga frá árunum 1016—1023 tekinn upp í Gamla sáttmála og þar með gerður að efalausu aldarmáli. En í þeim sáttmála gera íslendingar kröfu til yfirráða yfir hafi og löndum í vestri, þar með Grænlandi og landaleitan, og konungur felst á þetta sjónarmið þeirra. í ofangreindu skilorði er þetta tekið upp í Gamla sáttmála. Er þá hægt að efa, að hann hafi tekið yfir hið vestræna svæði. Sátt- málinn við Ólaf digra hefur auðvitað verið eitt þeirra bréfa, er fylgdi tilboði konungs. í Gizurarsáttmála heitir konungur aðeins sigling II sumur, og ósamið er um uppgjöf goðorðanna og með- V I K I N G U R

x

Sjómannablaðið Víkingur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.