Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1968, Blaðsíða 33

Ævintýri frá hafsbotninnm
Hansa „kuggur“ — hugmynd teiknara.
Það eru fleiri merkilegir hlutir
á hafsbotninum en víkingaskipin
í Hróarskeldufirði. Einnig eru
fleiri gátur í hinni yfirgripsmiklu
sögu skipanna, sem lausn gæti
fengizt á botni hafsins.
Með fundi skipa frá elztu tím-
um, úr mýrarflákum og af hafs-
botni hafa menn getað rakið þró-
unina alla vegu til víkingaskip-
anna. Með samsetningu flakanna
af þessum skipagerðum við sam-
anburð á fundum slíkra skipa í
Noregi og í Svíþjóð, hafa fengist
upplýsingar um hvernig þau hafa
litið út og á hvern hátt þau voru
smíðuð, um notagildi þeirra og
siglingahæfni. En eftir tímabil
víkingaskipanna virðist koma
eyða í hina sögulegu vitneskju
um norræn skip.
Það hefir bókstaflega myndast
harla einkennileg eyða í vitneskju
um norrænar siglingar. Við lok
víkingatímabilsins og frá miðöld-
um glata hinar norrænu þjóðir
sögulegum þræði siglingatímabils,
sem hafði borið hátt hjá þeim um
aldaraðir.
Siglingar og verzlun færist yf-
ir í hendur norður-þýzkra borga;
til Hansastaðanna. Þeirkomasigl-
andi inn á svið sögunnar á nýj-
um skipagerðum, sem fullnægðu
betur kröfum þeirra tíma. Þetta
voru einskonar barkskip, en um
þau liggja fyrir óljósar upplýs-
ingar, og hér hefur komið eyða í
hina sögulegu þróun. Um þessa
„kugga“ er lítið vitað, nema af
óljósum upplýsingum og mjög ó-
nákvæmum kirkjumálverkum.
Það var ekki fyrr en upp úr
1500, að við öðlumst á ný nokkra
vitneskju um norrænar skipa-
gerðir, og um 1600 náum við
fyrst „á þurrt“ því frá þeim tím-
um liggja fyrir útlitsteikningar
af dönskum skipum.
Hansaskipin gömlu voru ger-
ólík víkingaskipunum og höfðu
meiri sjóhæfni. Svo virðist, að
hinar norrænu þjóðir hafi haldið
sig alltof lengi við hinar gömlu
skipategundir frá víkingatímabil-
inu, eins og súðbyrðingurinn, sem
nú hefir fundist í Hróarskeldu-
firði ber með sér.
VÍKINGUR
Hann hefir verið allgott sjó-
skip, en burðarmagnið var lítið
og hann dugði ekki til þyngri
flutninga. Til þess þurfti sterk-
byggðari og rúmbetri skip. Verzl-
unin yfir hafið jókst og í lok mið-
aldanna kom í vaxandi mæli
flutningur á korni, síld í tunn-
um, málmur og aðrir rúmfrekir
þungaflutningar.
Hansaskipin voru vel hæf til
þeirra verkefna og með þessum
skipum sínum lögðu Hansakaup-
menn undir sig verzlunarflutn-
ingana. Fleiri atriði hafa eflaust
komið til greina við að Hansa-
kaupmenn sigruðu svo gersam-
lega í samkeppninni um flutn-
inga á sjó, en byggðarlag skipa
þeirra hefir þar átt sinn megin-
þátt.
Það gefur einnig auga leið að
smíði hinna stærri og traustari
skipa þeirra útheimti stærri og
kostnaðarsamari byggingastöðva,
en við smíði súðbyrðinga.Til þess
þurfti mikið fjármagn, en það
höfðu Hansakaupmenn í ríkum
mæli. Hansaskipin áttu sér aðra
þróunarsögu en hinar norrænu
langskipagerðir. Þau voru eins-
konar framhald hinnar gömlu
frísnesku skipa, sem stækkuðu og
breyttust um alda skeið og sam-
hæfðust þörfinni til þungaflutn-
inga. Það voru því rúmgóð skar-
súðuð skip með virkisbyggingum
á skut og í stefni, fyrst með einu
mastri, en síðan með tveim. Þessi
tvö virki reyndust mjög sterk
vörn gegn sjóræningjaskipum,
sem mikið var af, eða öðrum ó-
vinum Hansakaupmanna.
Munurinn á verzlunarskipun-
um og herskipum var ekki mikill
og þetta byggingarlag varð hinna
raunverulegu herskipa með fall-
byssum, eins og við þekkjumfrá
sköpun danska flotans á dögum
Hans konungs.
Eyðan í vitneskju okkar um
Hansa-„kugginn“ nær sem sagt í
stórum dráttum yfir þær aldir
þegar hinar norrænu þjóðir lágu
í skugganum frá Hansastöðvun-
um, einnig stjórnmálalega.
Á landi er varla hægt að vita
frekari deili á þessum Hansa-
173