Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1968, Blaðsíða 35

Tcikningin, sem fannst af Sancte Sophie.
láta byggja tvö stór herskip og
önnur tvö minni til styrktar
sænska flotanum.
Þetta hafði þau áhrif 1 Dan-
mörku að Kristján fjórði pantaði
umsvifalaust tvö stór herskip í
sama tilgangi og Svíakonungur.
Annað hinna nýju sænsku skipa
var „Vasa,“ en hið danska var
„Sancte Sophie,“ sem oft gekk
undir nafninu „Store Sophie.“ En
sá varð munurinn á þessum tveim
fleytum að VaSa hlaut skjót og
óvænt örlög vegna smíðagalla,
sem gerði það algerlega ósjóhæft,
en „Sancte Sophie“ reyndist hið
ágætasta skip á þeirra tíma vísu
og varð mikill styrkur danska
flotanum í 20 ár. — Hitt skip
Kristjáns fjórða hét „Tre Kron-
er.“ Smíði þess var hafin í Hol-
steinsborg, en henni varð aldrei
lokið vegna þess að hersveitir
Wallensteins eyðilögðu skipa-
smíðastöðina í Keisarastríðinu.—
Þetta breytti flotahlutföllunum
mjög í óhag fyrir Danmörku, en
Kristján fjórði fékk þó nokkra
huggun við hin hörmulegu örlög
„Vasa,“ sem jafnaði hlutföllin að
miklum mun.
Enda þótt „Sancte Sophie“ sé
ekki af sömu gerð og hin gömlu
dönsku herskip, sem líkön eru til
af, bæði á Holmensafninu og hjá
flotanum, þá vita menn hvernig
skipið leit út. 1 safni danska flot-
ans eru til útlits-teikningar af
skipinu. Á síðustu öld fundust
nokkrar skipa-teikningar uppi á
háalofti í Rosenborgarhöll, og við
VÍKINGUR
konunglega tilskipun 1832 voru
þær rannsakaðar mjög nákvæm-
lega.
En menn komust þá ekki að
nánari niðurstöðum, en að þær
væru frá tíma Kristjáns fjórða.
Síðar hefur flotasérfræðingum
tekist að sanna að ein þeirra er
af „Sancte Sophie,“ en þær eru
hinar elztu, sem til eru í landinu.
(Sjá meðf. mynd).
1 bréfum, sem geymst hafa frá
tímum Kristjáns fjórða, ásamt
ýmsum reikningum og öðru, sem
gefa góða hugmynd um hvernig
skipið var smíðað og um útbúnað
þess. Þá er til skrifuð lýsing á
skipinu eftir franska sendiherr-
ann Carl Ogier, eftir heimsókn
hans um borð árið 1643.
„Sancte Sophie“ er smíðað á
Hallareyjunni í Nakskovfirði þar
sem Hans konungur reisti fyrstu
herskipasmíðastöð sína, og sem
segja má að danski flotinn hafi
verið staðsettur í seinni tíð.
Smíði þess var stjórnað af hin-
um konunglega byggingarmeist-
ara Daniel Sinklar, sem var
skozkur aðalsmaður í danskri
þjónustu.
Þegar á þeim tímum skipa-
bygginga höfðu menn tekið upp
þá tækni að gera teikningar. Þá
var „þumalfingursreglan“ úr sög-
unni, en fastar reglur komnar
varðandi lestatal, stöðugleika,
seglbúnað og fallbyssu-fyrir-
komulag.
Eftir þessum teikningum var
svo efniviðurinn sniðinn og unn-
inn. Vitað er að timbrið, sem fór
í „Sancte Sophie,“ var tekið úr
skóginum við Halsted og Maribo
klaustrin.
Þetta var traust og gott skip.
Efniviðurinn var af óygnju sver-
leika og styrkleikinn eftir því.
Enda kom í ljós að það reyndist
afburða sjóskip og góður siglari.
Lengdin var rúmar 56 danskar
álnir og mælikvarðinn 1:48. Kjöl-
lengd 35,2 metrar og breidd 10,7
metrar. Sennilega hefir „Sancte
Sophie“ verið eitt af fyrstu skip-
unum með þrjú þilför. Það voru
tvö fallbyssu-þilför og rúmaði
hvert 18 fallbyssur, en á neðsta
dekki mátti koma fyrir 16.
Hvað vopnabúnað snerti var
„Sancte Sophia“ ekki jafnoki
„Vasa,“ sem hafði 64 fallbyssur,
stærri og þyngri en þessi mikli
yfirþungi mun þó hafa átt sinn
þátt í því að skipinu hvolfdi.
Smíði Sancte Sophie“ tókþrjú
ár. Var það þegar afhent á
Brimarholm og innritað á flota-
listann. Það tók þátt í flestum
sjóorustum, sem háðar voru í
stjórnartíð Kristjáns fjórða og
var við mörg tilfelli forustuskip.
Einhverjar breytingar munu hafa
verið gerðar á skipinu, en sjálft
byggingarlagið hélst alltaf ó-
breytt. Það er mögulegt að í sum-
um tilfellum hafi fallbyssum ver-
ið f j ölgað í 64, en þegar það fórst,
voru þær 54.
Vissulega hefir herskip eins og
„Sancte Sophie“ haft sína sögu-
legu þýðingu í sjóhernaðarsögu
danska einveldisins. Þetta trausta
herskip hefir verið búið að fá
margar eldskírnir á löngum tíma
þegar það hlaut sín dapurlegu ör-
lög fyrir utan Gautaborg.
Þýtt úr Ingeniören.
G. Jensson.
175