Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1972, Side 15

Hugleiðingar í tilefni
útfærslu landhelginnar
eftir Garöar Pálsson, skipherra
Fyrir útfærslu fiskveiðiland-
helginnar í 12 sjómílur 1. sept-
ember 1958, vöknuðu að vonum
fjölmargar spurningar varðandi
vörzlu þessa hafsvæðis. Fisk-
veiðilandhelgin stækkaði úr 43
þúsund ferkílómetrum í 70 þús-
und ferkílómetra. Menn spurðu
gerla, er mögulegt að verja hina
nýju fiskveiðilandhelgi með 6
litlum varðskipum, einni flugvél
og 140 manna starfsliði, gegn
andstöðu margra stórþjóða, sem
sumar hverjar höfðu hótað of-
beldisgerðum til að verja hefð-
bundinn rétt sinn, að eigin mati,
á þessum miðum.
Fyrir útfærsluna 1958, voru í
þjónustu Landhelgisgæzlunnar
nokkrir gamalreyndir skipherr-
ar með langa starfsreynslu að
baki eða allt frá fyrstu dögum
Gæzlunnar. Hjá þeim fór saman
afburða sjómennskuhæfileikar og
rétt skilið forustuhl'utverk. Það
var að vonum að menn litu upp
til þessara manna, sem áttu eftir
að hafa á hendi forystu í jafn
vandasömu hlutverki og hér
ræðir. Undir gerðum þeirra og
háttum áttum við svo mikið.
Sagan segir okkur, að þeir hafi
reynzt vandanum vaxnir. Lög-
mál lífsins kunna að vera marg-
slungin, en eitt vitum víð með
vissu, að einn þótt góður sé, má
sér lítils, ef ekki er stutt við
bakið á honum. Á þessum tíma-
mótum mátti segja, að valinn
maður væri í hverju rúmi, og
hefur sú staðreynd ekki verkað
illa á þá, sem með forystuhlut-
verkið fóru.
Það má því segja, að það voru
VÍKINGUE
ekki með öllu reynsulausir menn,
sem lögðu út í þessa tvísýnu. Um
áraraðir hafði kjarni þessa liðs
haft á hendi vörzlu fiskveiðiland-
helginnar, ásamt f j ölmörgum
öðrum störfum á hafinu í kring-
um ísland.
Vissulega hafði varzla mið-
anna ekki verið framkvæmd fyrr
undir slíkum mótmælum og hót-
unum um ofbeldi, þar sem fiski-
skipum var heitið herskipavernd.
Allt fram að útfærslunni 1958,
þurftu varðskipsmenn í flestum
tilfellum ekki að hafa afskipti af
nema einum landhelgisbrjót á
sama tíma. Nú þótti sýnt að heil-
ir flotar fiskiskipa mundu brjóta
fiskveiðilögin, og þar með skapa
vandamál, sem varðskipsmenn
höfðu aldrei áður staðið frammi
fyrir.
Með hvaða hugarfari lögðu
starfsmenn Landhelgisgæzlunnar
svo út í þessa tvísýnu? Ég held
að flestir hafi fagnað því, sem
framundan var, þrátt fyrir mikla
óvissu um mörg atriði. Sá sam-
hugur, sem ríkti með þjóðinni,
var þeim hvatning og jafnframt
viðvörun um að fara að öllu með
gát, því góðum málstað mátti
ekki spilla með fljótræðislegum
gerðum af neinu tagi.
„Togari í landhelgi". Þegar
þessi orð hljómuðu í hátalara-
kerfi varðskipsins fyrir útfærsl-
una 1958, þá var eins og nýtt
líf færðist í alla skipshöfnina.
Eitthvað æsispennandi fyrir þá
yngri, tilbreyting fyrir þá eldri.
Allir hrifust með, spenna lá í
loftinu, eltingarleikur og skot-
hríð. Allar hugsanir beinast að
einu marki að handtaka veiði-
þjófinn. Ég held að þessi tilhlökk-
un hafi ef til vill ýtt lítillega
undir það æðruleysi, sem ein-
kenndi hugarfar gæzlumanna
fyrir útfærsluna 1958.
Við útfærsluna í 50 sjómílur,
stækkar fiskveiðilandhelgin úr
75 þúsund ferkílómetrum í 216
þúsund ferkílómetra, eða hér um
bil þrefaldast að flatarmáli.
í dag þegar þessi orð eru skrif-
uð, aðeins tveimur mánuðum fyr-
ir útfærsluna, á Landhelgisgæzl-
an 5 varðskip og eina flugvél. 4
varðskipin eru vopnuð og eitt
óvopnað. Á leið til landsins eru
3 þyrlur. Allt starfslið land-
helgisgæzlunnar er 115 menn eða
35 færri en fyrir útfærsluna
1958.
Hafi menn verið í vafa um ó-
nógan skipakost Landhelgisgæzl-
unnar fyrir útfærsluna 1958, þá
endar sá vafi í einu stóru spurn-
ingarmerki fyrir útfærsluna
1972.
Undanfarin ár, hefur ekki ver-
ið hægt að halda úti nema 3 varð-
skipum í senn vegna fjárskorts.
Menn geta rétt ímyndað sér,
hversu heppilegt slíkt er. Menn
eru skráðir til skips á síðustu
stund, og koma þá sitt úr hvorri
áttinni, óþjálfaðir og vankunn-
andi í hinum sérhæfu störfum
Landhelgisgæzlunnar. Ennþá á
Landhelgisgæzlan mörgum ágæt-
um forystumönnum á að skipa,
mönnum, sem svo að segja hafa
alizt upp við gæzlustörf frá unga
aldri. Þetta forystulið mun bera
hita og þunga dagsins í væntan-
legum átökum, ef ekki tekst að
semja um hlutina á viðeigandi
hátt.
Ég er sannfærður um að þess-
ir menn muni skila sínu hlut-
verki með þeirri ábyrgðartilfinn-
ingu, sem sjómönnum er í blóð
borin, en fari eitthvað úrskeið-
is, geta misvitrir stjórnmála-
menn með lítinn skilning á hög-
um Gæzlunnar sjálfum sér um
kennt. . <
279