Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1972, Síða 18

Nýjasta þyrla Landhelgisgæzlunnar. Vonir eru tengdar við þessa gerð flugvcla
við gæzlu hinnar nýju landhelgi.
einnig á þessum tíma herskipin
„Diana“ og „Beskytteren“, en
þau voru þó aðallega við sjómæl-
ingar, sérstaklega hið fyrrnefnda.
Á öllum þessum skipum var oft-
ast einhver Islendingur sem
„kunnur maður“. Lengst voru
þeir skipstjórarnir Matthías
Þórðarson, 1900—1910, Þorsteinn
J. Sveinsson, 1907—1918 og
loks Sigurður Oddsson.
Oft kom það fyrir, þegar tog-
ararnir vissu að varðskipin voru
hvergi nálægt, að þeir fiskuðu
dögum saman al'veg upp í land-
steinum inni á fjörðum eða á
öðrum grunnmiðum, og reyndu
sýslumenn þá stundum að hand-
sama slíka lögbrjóta. Svo var t. d.
þegar Hannes Hafstein, þá sýslu-
maður á ísafirði, ætlaði að taka
fastan togara, sem var að veið-
um á Dýrafirði. Fór hann á ára-
bát að togaranum, en skipverjar
báru kennsl á sýslumann, og
hindruðu hann með valdi að
komast um borð. Við þær aðferð-
ir vildi þá svo illa til, að bátnum
hvolfdi við skipshliðina, og
drukknuðu þrír menn, en hinum
var bjargað um borð í togarann
illa á sig komnum.
Ennfremur ætlaði sýslumaður-
inn á Patreksfirði, Guðmundur
Björnsson að handsama enskan
togara nálægt Stagley á Breiða-
firði 1913. Var sýslumaður þar á
ferð með flóabátnum „Varanger"
og lét hann skjóta sér og Snæ-
birni í Hergilsey um borð í tog-
arann, en þegar um borð kom,
fengu þeir ekkert ráðið við skip-
stjórann, og fór hann með þá til
Englands.
Stundum tókst þó betur til,
eins og þegar Vestmannaeying-
ar handsömuðu togara og fengu
hann dæmdan 1913.
Allt þetta orsakaði að kröfurn-
ar um árvakari og betri land-
helgisgæzlu urðu stöðugt hávær-
ari. Kemur það glöggtframísam-
tíma blöðum, eins og t. d. Ægi,
og eftir að Fiskifélag Islands var
stofnað, þá á fiskiþingum. Fóru
menn jafnvel að tala um, að bezt
væri að Islendingar sjálfir gætu
annast gæzluna, en óaði þó kostn-
aðurinn við úthald varðskips,
jafnvel þó að sektirnar gætu
greitt einhvern hluta þess.
Þá kom heimsstyrjöldin fyrri
og breyttust þá allar aðstæður á
nýjan leik. Erlendu skipin hurfu
af miðunum og við það minnkuðu
auðvitað kröfurnar til sjálfrar
landhelgisgæzlunnar, — en þá
kom nýtt vandamál til sögunnar.
Það var björgunarstarfsemin.
Meðan togararnir voru hér að
veiðum um allansjó, varnefnilega
oft hægt að leita aðstoðar þeirra
þegar vélar báta biluðu eða þá
vantaði. Nú var í engin hús að
venda. Menn urðu að bjarga sér
sjálfir eins og bezt þeir gátu.
Einna harðast komu þessi mál
niður á Vestmannaeyingum. Þar
hafði útgerð vélbáta farið sívax-
andi frá því um aldarriót, en hin
aukna sókn leiddi af sér fleiri
slys en góðu hófi gegndi. Voru
þessi mál því þegar í byrjun
stríðsins allmikið rædd þar, en
úr framkvæmdum varð þó ekki
fyr en 1918, er eyjaskeggjar
stofnuðu Björgunarfélag Vest-
mannaeyja með það fyrir aug-
um að eignast og gera út björg-
unarbát við eyjarnar. Hugsuðu
menn sér í fyrstu, að með tilliti
til kostnaðar, þá yrði heppilegast
að byggja til þessa starfa ca.
50—60 rúml. bát, er gæti gengið
12 sjóm. Úr því varð þó ekki, en
í stað þess keypti félagið danska
hafrannsóknarskipið „Thor“,
sem var 200 rúml. brúttó (205
tonn depl.), gekk 9 sjóm., smíðað
1899 í Englandi sem togari fyrir
danskt-íslenzkt fiskifélag. Skip-
ið kom hingað 1920, og hlaut
nafnið „Þór.“
Með kaupum skipsins var í
mikið ráðist, því þótt skipstjór-
inn legði fram l/3 hluta kaup-
verðsins, þá lögðu Vestmanna-
eyingar sjálfum sér miklar fjár-
hagslegar byrðar á herðar. Verð-
ur þeim seint fullþökkuð fram-
takssemin í þessum efnum, því
með kaupunum á Þór hefst raun-
verulega innlend landhelgisgæzla,
en það er saga út af fyrir sig,
sem ég ekki mun koma nánar
inn á að sinni.
282
VÍKINGUR