Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1990, Blaðsíða 17

HVAÐ UM FRAMTÍÐINA?
Viö leslur gremarinnar um Ijöl-
slolna liskveiöilikön. sem birlist i
siðasta Vikingi. jólablaðmu.
vaknaði óhjákvæmilega áhugi a
að vita meira en gerl helur verið
kunnugl um rannsókmr á sam-
spili liskislolnanna á Islandsmið-
um og að hve miklu leyli ákvarð-
amr um veiðiþol þeirra byggist a
niðurslöðum slikra rannsókna
Olalur Karvel Pálsson liskifræð-
ingur. einn af helslu sérlræðmg-
um Hafrannsóknarstolnunar
hvað varðar þorskmn varð vel við
tilmælum undirnlaðs um að
skrila grem um elmð Hann lekk
K|arlan G Magnusson slærð-
Iræðmg til liðs við sig og alraksl-
urinn er greimn hér á undan
Ljósl er al greinmm að allmikl-
ar rannsókmr hafa verið gerðar á
samspili loðnu og þorsks. þess-
ara tveggia tegunda sem eru
slærslu undirslöður elnahags
okkar (slendmga. þött læplega
sé hægt að segja að það séu
umfangsmiklar eða stoðugar
rannsókmr Þær hala þó leitt i Ijós
að loðnan er ákaflega þýðmgar-
mikill hluli al læðu þorsksins. svo
þýðmgarmikill að þegar ekki er
nægilega mikið af henm svellur
þorskurmn Verulega dregur þá
ur vexli þorsksms og hann verður
grmdhoraður
Pogar undirritaður hafði lesið
gremma. þólli mér vanta skolli
mikið al upplýsmgum lil að gela
skapað heilstæða mynd af
áslandmu Upp i hugann komu
spurnmgar ems og:
Drepst ekki einhver hluli
þorskstof nsins úr hungri á slikum
sullarárum?
(hvaða legundir sækir þorskur-
mn æli þegar enga loðnu er að lá?
Hvað étur hann mikið al ung-
þorski? Élur þá hver Iveggja ára
og eldu þorskur einn ungþorsk á
viku eða kannski einn á dag?
Hvaða áhril helur það á veiöi-
þol rækjustolnsins aö þorskurmn
lær ekki loðnu og sækir með jaln-
vel allt að Ijórloidum þunga læðu
sina i rækjuna. eins og kemur
Iram i greinmni?
Hversu mikil áhril helur allt
þetta á veiðiþol þorskslofnsms
og allra hinna slolnanna sem við
sæk|um i?
Undirnlaður vakti máls á
þessu við Ólal Karvel. en hann
svaraöi aö rannsókmr á þessu
sviöi væru ekki komnar nægiiega
vel á veg til þess að hægi væn að
gela svOr við spurningum al
þessu tagi
Þá vaknar auðvilað slærsla
spurningi: Hvermg er hægl að
ákvaröa hvaö hver einstakur
stofn þolir mikla veiði al manna
völdum. þegar ekki eru til svör við
þessum spurnmgum. nema að
m|ög lakmörkuðu leyti?
Rilsljóri.
Örfáar
spurningar
um stórt
mál
Nokkrar athugasemdir vegna
spurninga ritstjóra Sjómanna-
blaðsins Víkings í 1. tölublaði
þessa árs bls. 19
1. spurning. Drepst ekki ein-
hver hluti þorskstofnsins úr
hungri á slíkum sultarárum?
Svar: Athuganir á fæðuvenjum
þorsks hafa m.a. leitt I Ijós að
hann þolir hungur ótrúlega
langan tíma. Þegar þú talar um
sultarár tel ég víst að þú eigir
við árin 1981-1983 þegar loðnu-
stofninn hrundi. Þá varð meða-
Iþyngd þorsks eftir aldri 20-
25% lægri en venjulega. Þegar
þorskurinn sveltur í tilraunast-
öðvum veldur slíkt ekki dauða.
Hvort þetta gildir einnig við
náttúrulegar aðstæður er erfitt
að fullyrða en að minnsta kosti
varð ekki vart við dauðan þorsk
á miðunum á þessum „sultarár-
um“ fremur en í„ feitum árum“.
2. spurning. í hvaða tegundir
sækir þorskurinn æti þegar
enga loðnu er að fá?
Svar: Þorskurinn sækir æti í
ýmsar tegundir bráðar þegar
loðna fer minnkandi. Þar á
meöal er karfi, þorskur, ufsi,
ýsa, flatfiskur, rækja, svifdýr og
ýmis botndýr. Almennt gildir
um fæðuval þorsksins, að það
ákvarðast að verulegu leyti af
stærð hans. Sú regla er í fullu
gildi við takmarkað framboð
loðnu.
Þannig sækir smáþorskur
minni en 50 cm „uppbótar-
fæðu“ einkum til dýrasvifsins,
en einnig I rækju og önnur
botndýr, en ekki I annan fisk en
loðnu. Miðlungsþorskur, 50-79
cm, leitarnokkuðjafnteftirupp-
bótarfæðu í öðrum fiski, dýra-
svifi og rækju. Á hinn bóginn er
það stærsti þorskurinn, 80 cm
og stærri, sem nær eingöngu
er háður öðrum fisktegundum
með æti við takmarkað fram-
boð af loðnu. Ein þeirra teg-
unda er þorskur, þ.e. smá-
þorskur, og getur hlutur hans í
fæðunni orðið verulegur sbr.
svar við næstu spurningu.
Þess ber einnig að geta varð-
andi stærsta fiskinn að át hans
á loðnu er almennt mun tak-
markaðra en miðlungsþorsks
og á sér einkum stað í ársbyrj-
un í tengslum við hrygningar-
göngu loðnunnar.
3. spurning. Hvað étur hann
mikið af ungþorski? Étur þá
hver 2 ára og eldri þorskur
einn ungþorsk á viku eða
kannski einn á dag?
Svar: Sjálfát þorsks á ís-
landsmiðum er yfirleitt mjög
lágt hlutfall af heildarfæðunni.
Á loðnuleysistímabilinu fór
þetta sjálfát t.d. ekki yfir 3% af
fæðu þorsksins ef miðað er við
niðurstöðurnarfrá því I október/
nóvember og mars. Undan-
tekning frá þessari reglu átti sér
stað I október/nóvember 1985,
þá virðist aðalfæða þorsksins
hafa verið karfa- og þorskseiði.
Rétt er að geta þess að það
sem stórþorskur étur af smærri
þorski á íslandsmiðum er nán-
ast eingöngu ungviði á fyrsta,
öðru og þriðja ári.
4. spurning. Hvaða áhrif hef-
ur það á veiðiþol rækjustofn-
sins að þorskurinn fær ekki
loðnu og sækir með jafnvel
allt að fjórföldum þunga
fæðu sína í rækjuna eins og
kemur fram í greininni?
Svar: Eins og fram kemur í
grein Ólafs K. Pálssonar og
Kjartans Magnússonar er áætl-
að að át þorsks á rækju sé oft-
ast minna en 15.000 tonn á
mánuði en í október 1982 kom í
Ijós að þorskur virtist éta mjög
mikið af rækju og var það metið
á allt að 52 þús. tonn. Þetta
kom aftur fyrir í mars 1985
þegar menn gerðu ráð fyrir að
þorskur hefði étið 38 þús. tonn.
í fyrra skiptið var lítið um loðnu
en hins vegar mjög mikið af
loðnu árið 1985. Það er m.a. af
þessum sökum að engan veg-
inn er hægt að draga þá álykt-
un af grein þeirra félaga að af-
rán þorsks á rækju hafi fjórfald-
ast í kjölfar minnkandi
loðnustofns enda þótt rækjuát
hafi verið mikið í einum mánuði
á loðnuleysistímanum. Þá ber
að hafa í huga að þessar tölur
eru háðartilteknum forsendum
um meltingarhraða rækju sem
eiga vafalítið eftir að breytast.
5. spurning. Hversu mikil
áhrif hefur ailt þetta á veiði-
þol þorskstofnsins og allra
hinna stofnanna sem við
sækjum í?
Svar: Við þessa spumingu
vaknar sú gagnspurning
hvernig ritstjórinn hafi lesið um-
rædda grein þeirra Ólafs K.
Pálssonar og Kjartans Magn-
ússonar. í lokakaflagreinarinn-
Rétt er að geta
þess að það sem
stórþorskur étur
af smærri þorski á
íslandsmiðum, er
nánast n'ngöngu
ungviði a fyrsta,
öðru og þriðja ári.
VÍKINGUR 17