Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1990, Blaðsíða 18

NOKKRAR ATHUGASEMDIR
Skynsamlegri og
hagkvæmri
nýtingu er unnt aö
ná án þess að
reynt sé á ýtrasta
veiðiþol einstakra
fiskistofna.
18 VÍKINGUR
ar er einmitt fjallað ítarlega um
tengsl áts, vaxtarhraða þorsks
og þorskafla. Þar er því lýst
hversu mikil áhrif minnkandi
loðnustofn hefur á vaxtarhraða
þorsks og þar með á stærð
stofnsins og veiðiþol hans. Þá
er rétt að ítreka enn einu sinni
að fæðutengsl þorsks og loðnu
hafa verið rannsökuð jafn ftar-
lega og raun ber vitni vegna
þess að þessi tengsl eru þau
mikilvægustu í fæðuvistfræði-
legu tilliti hér við land, að
minnsta kosti hvað nytjastofna
varðar. Enda er hér um stærstu
fiskstofna á íslandsmiðum að
ræða. Af því leiðir aö öll önnur
fæðutengsl nytjastofna hafa
mun afmarkaðri áhrif bæði í
vistfræðilegu og hagrænu tilliti
en fæðutengsl þorsks og
loönu. Rannsóknir á þessu
sviði hafa verið vaxandi undan-
farin ár, en verða auknar á allra
næstu árum, eftir því sem fjár-
veitingar heimila.
6. spurning. Hvernig er hægt
að ákvarða hvað hver ein-
stakur stofn þolir mikla veiði
af mannavöldum þegar ekki
eru til svör við þessum
spurningum nema að mjög
takmörkuðu leyti?
Svar: Ákvarðanir um veiðiþol
fiskstofna byggjast að sjálf-
sögðu á fyrirliggjandi þekkingu
á hverjum tíma. Enda þótt sú
þekking þurfi ekki endilega að
vera fullkomin eða endanleg
getur hún að sjálfsögðu verið
nægjanleg til þess að unnt sé
að leggja fram tillögur um
skynsamlega nýtingu stofn-
anna, enda þótt fræðilega sé
ekki úr því skorið hvert veiðiþol
þeirra er nákvæmlega. Eðli
málsins samkvæmt hlýtur það
raunar að vera breytilegt frá
einu tímabili til annars. Aðal-
atriðið er að tillögur um nýtingu
fiskstofna og annarra sjávar-
dýra stuðli að sem mestum arði
án þess að vistkerfinu sé mis-
boðið. Skynsamlegri og hag-
kvæmri nýtingu er unnt að ná
án þess að reynt sé á ýtrasta
veiðiþol einstakra fiskstofna.
Saga íslenska sumargotssíld-
arstofnsins og nýting hans
undanfarin 30 ár er dæmi sem
vert er að hafa í huga í þessu
sambandi.
Er Barentshafið drullupoll-
ur?
Úr því að ég er byrjaður að
skrifa Sjómannablaðinu Víkingi
þykir mér rétt að leiðrétta mis-
skilning sem fram kemur í grein
Jóns Kristjánssonar fiskifræð-
ings í 1. tbl. Víkings 1990. „
Hvað gerðist í Barentshafi? Er
Barentshafið drullupollur?" í
grein sinni segir Jón m.a. þegar
hann veltir fyrir sér skýringum á
hruni þorskstofnsins í Barents-
hafi: „Ekki vantaði skýringar,
þær voru hefðbundnar. Talað
var um ofveiði, rányrkju, smá-
fiskadráp og breytt skilyrði í
hafinu. Einnig var sett fram til-
gáta um að sprengingar hefðu
drepið fisk. Jakob Jakobsson
forseti Alþjóða hafrannsóknar-
áðsins sagði í blaðaviðtali: „Ég
tel ofveiði og röskun vistkerfis-
ins miklu líklegri orsakir hruns
fiskstofna í Barentshafi en
sprengingar í rannsókna-
skyni““. Og enn heldur Jón
áfram: „Allt til nú hafa skýringar
á hruninu í Barentshafi verið í
svipuðum dúr og nefnt var hér
að ofan. Því kom mér það veru-
lega á óvart að heyra nýja skýr-
ingu sem brýtur í bága við allt
sem hingaðtil hefurveriðsagt."
Og þar hljóp á snærið hjá Jóni
þar sem hann greinir frá þeirri
skoðun Odds Nakken, forstjóra
Hafrannsóknastofnunarinnar í
Bergen, að sjálfát þorsksins
hafi átt mikinn þátt í hruni
stofnsins. Er Jón vitnar í stutt
blaðaviðtal við mig þar sem ég
tel að ofveiði og röskun vist-
kerfisins séu líklegustu
ástæður fyrir hruni þrosk-
stofnsins í Barentshafi gerir
hann sér ekki grein fyrir því að
hér á ég fyrst og fremst við of-
veiði á uppsjávarfiskum, bæði
síld og loðnu. Þegar ég tala um
röskun vistkerfisins á ég m.a.
við selafár og allar þær gagn-
virku breytingar sem urðu í Bar-
entshafi, þ.m.t. að sjálfát
þorsksins jókst og hann fór að
éta tegundir sem venjulega eru
ekki verulegur hluti af fæðu
hans. Áöur en ofveiði á síld og
loðnu hófst í Barentshafi höfðu
oft komið jafnstórir þorskár-
gangar og raun varð á um og
upp úr 1983 án þess að vist-
kerfið raskaðist. Það skal fús-
lega viðurkennt að blaðaviðtal-
ið gat orkað tvímælis án skýr-
inga.
Eftir að þessar línur hér að
framan voru skrifaðar las ég
viðtal í 2. tbl. Sjómannablaðs-
ins Víkings við Per nokkurn
Grotnes frá Tromsfylki í Noregi
um vistkerfið og þroskinn í Bar-
entshafi. Viðtalinu lýkur með
þeirri fullyrðingu að „það besta
sem gæti gerst nú væri að 1983
árgangurinn dræpist úr
hungri". í öllu viðtalinu er
Grotnes ákaflega vitur eftirá en
þarna var hann einum of fljótur
að kveða upp (sleggju)dóm.
Um það leyti sem viðtalið birtist
kom í Ijós að í Barentshafi hefur
þorskurinn nóg fæði. Hvort-
tveggja er að loðnuárgangur-
inn frá 1987 gekk þá í stórum
torfum til hrygningar við strend-
ur Finnmerkur og loðnuár-
gangurinn frá 1989 er mjög öfl-
ugur. Allt tal um hinn óseðjandi
þorskárgang er út í hött. Vist-
kerfið er aö komast í samt lag
og þorskurinn dafnar og þyng-
ist dag frá degi. Barentshafið er
sem betur fer ekki meiri drullu-
pollur en svo að þar er nú þegar
orðið offramboð af fæðu. Ef
fram heldur sem horfir bendir
allt til þess að loðnuveiðar hefj-
ist þar áður en árið er liðið.
Hið sama gerðist í janúar