Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1998, Blaðsíða 34

í lífkerfinu að ekki verði horft framhjá þeim
í framtíðinni ef á að ná hagmárksnýtingu út
úr því lífkerfi sem hér er um að ræða. En að
sjálfsögðu er það síðan pólitísk ákvörðun
hvort menn telja ástæðu til að hafa áhyggjur
af þessu eða ekki. “
-Skilur þú þennan hugsunarhátt sem nú
er svo mjög uppi að það eigi að vernda hvali
vegna þess hversu þetta eru sérstakar og gáf-
aðar skepnur?
„Mér finnst mjög vont að sum af þeim
samtökum sem hafa verið að beita sér í hvala-
málum fara ekki rétt með upplýsingar. Miðla
ekki upplýsingum með hlutlausum hætti og
það er alvarlegt mál. En þeir sem segja bein-
línis að þeir vilji ekki láta veiða hvali vegna
þess að þeir séu fallegir eða gáfaðir - það er
ekki hægt að andmæla því. Ef fólk hefur
þessa skoðun á það fullan rétt á að hafa hana.
Sjálfum finnst mér hvalir stórkostlegar lífver-
ur eins og kannski flestar skepnur á jörðinni.
Mér þykir vænt um hvalina sem skepnur en
mér þykir líka vænt um lömbin í haganum.
En ég held að það séu engin rök sem hnígi að
því að hvalir séu gáfaðri en flest landspendýr.
Ég tel að þessi ofsafengna umræða gegn
hvalveiðum og selveiðum hafi náð hámarki
og andi Ríósáttmálans um sjálfbæra nýdngu
svífi meira yfir vötnum nú og á næstu árum
en var á síðasta áratug. í stöðugri fólksfjölgun
og fæðuskorti mun okkur ekki líðast að nýta
ekki auðlindir með sjálfbærum hætti.”
Samið við Norðmenn
-Nú hefur verið nokkur stirðleiki í sam-
skiptum íslendinga og Norðmanna um
nokkurra ára skeið vegna fiskveiðimála. Þú
komst þar að málum meðan þú varst sendi-
herra. Hefur þetta haft einhver áhrif á sam-
starf vísindamanna þjóðanna hvað varðar
haf- og fiskirannsóknir?
„Þetta hefur ekki valdið okkur neinum
vandræðum í vísindasamskiptum við Norð-
menn. Hins vegar átti ég samskipti við Norð-
menn í mínu fyrra starfi í utanríkisþjónust-
unni og gerði mikið til þess að ljúka öllum
okkar málum á farsælan hátt. Ég var formað-
ur íslensku samninganefndarinnar í viðræð-
unum við Norðmenn um norsk - íslensku
síldina og okkur tókst að leiða þau mál far-
sællega til lykta. Eins bárum við gæfu til að
ljúka loðnusamningunum með ágætum
hætti. Þetta sýnir að við getum klárað okkar
mál með viðræðum og samningum og ég
býst fastlega við að innan mjög skamms tíma
höfum við lokið okkar ágreiningsmálum
norður í Bartentshafi. Ég held að það sé mjög
mikilvægt að Norðmenn og íslendingar
hætti að deila á fiskveiðisviðinu. Auðvitað
skarast okkar hagsmunir þannig að ágrein-
ingur getur alltaf komið upp. En okkar sam-
eiginlegu hagsmunir eru svo yfirgnæfandi
meiri. Þessar þjóðir þurfa að taka saman á al-
þjóðavettvangi til dæmis varðandi verndun
hafsins, umhverfismál og það er ekkert
leyndamál að á alþjóðavettvangi hefúr verið
sótt að fiskveiðum sem slíkum. Nýting sjáv-
arfangs á undir högg að sækja, ekki bara hval-
veiðar, heldur fiskveiðar almennt sem er
mjög alvarlegt mál fyrir okkur íslendinga og
við munum aldrei sigra slík stríð einir. Því er
algjör nauðsyn að þær þjóðir sem á þessu lifa
taki höndum saman og sporni þarna við. Því
er mjög mikilvægt að við ljúkum ágreinings-
málum við Norðmenn sem allra fyrst.“
„Freistaði það þín ekki að halda áfram í ut-
anríkisþjónustunni?
„Ég átti mjög góðan tíma þar en Hafrann-
sóknarstofnunin togaði í mig. Að vel yfir-
lögðu ráði ákvað ég að fara aftur til fyrri
heimkynna."
—En er kannski full þörf á að hafa sérstak-
an sjávarútvegssendiherra?
„Það er mjög mikilvægt að hafa fólk með
sérþekkingu á þessum málum í utanríkis-
þjónustunni. Það er ekki nokkur vafi á því.
Nú er Eiður Guðnason sendiherra að koma
heim og taka við þeim verkefnum að mestu
leyti sem ég hafði með höndum. Hann kem-
ur kannski með nokkra aðra reynslu inn í
þessi samningamál en ég er viss um að hans
reynsla mun koma okkur til góða.“
Deilur um fiskveiðistjórnun
Hér með látum við staðar numið í þessari
umræðu og snúum okkur að Hafrannsóknar-
stofnuninni. í ljósi stöðugra umræðna um
kvótakerfi og fiskveiðistjórnun er Jóhann
spurður um afstöðu Hafrannsóknarstofnun-
arinnar til núverandi fiskveiðistjórnunar.
„Ég tel að það sé lítill ágreiningur í samfé-
laginu um verk Hafrannsóknarstofnunarinn-
ar og verulegur skilningur hjá sjómönnum og
útgerðarmönnum á því sem stofnunin er að
gera. Hins vegar er því ekki að neita að stofn-
unin hefúr aðeins dregist inn í þessar heitu
umræður um fiskiveiðistjórnun sem uppi eru
í þjóðfélaginu. Það er mikilvægt að öllum sé
ljóst að á okkar herðum hvílir rannsókna- og
ráðgjafaskylda varðandi fiskistofnana meðan
sjávarútvegsráðherra og ríkisstjórn hafa fisk-
veiðistjórnina með höndum. Þar er um að
ræða framkvæmdaatriði og þar koma önnur
sjónarmið inn í en bein fiskifræðileg sjónar-
mið. Hafrannsóknartofnunin hefúr ekki tek-
ið neina afstaða til þess hvaða veiðistjórnun-
arkerfi menn eigi helst að aðhyllast. Við höf-
um hins vegar haldið því mjög ákveðið fram
að það þurfi að takmarka sókn í alla fiski-
stofna með þeirri nútímatækni sem fyrir er
og það verði að byggja á bestu fáanlegri vís-
indalegri þekkingu. Það sé einfaldlega ekki
völ á neinu öðru,“ sagði Jóhann.
Nú er það svo að Hafrannsóknarstofnunin
er einkum nefnd í sambandi við fiskirann-
sóknir. Heiti stofnunarinnar bendir hins veg-
ar til þess að hlutverk hennar sé mun víð-
tækara?
„Já, það er alveg rétt. Stofnunin hefur
mjög víðtæku hlutverki að gegna og það er
skilgreint mjög skýrt í lögum. Meginmark-
mið hennar er að afla sem víðtækastrar vit-
neskju um hafið, sjávarbotninn og lífríki
sjávar. Hún á að stuðla að hámarksafrakstri
fslandsmiða, leita leiða til að auka fjölbreytni
sjávarfangs og meta áhrif umhverfisþátta,
veiða og annarra nytja auðlindarinnar. Síðan
eru þær skyldur sem Hafrannsóknarstofnun-
in hefur og snúa kannski mest að almenn-
ingi, þeim sem vinna í greininni og stjórn-
völdum og varða upplýsingar og ráðgjöf,
Iandi og þjóð til heilla. Það er markmið
rannsóknarstarfsins að tryggja það að um-
fjöllun um þá þætti sem eru grundvöllur ráð-
gjafar um vernd og nýtingu fiskistofnana og
annarra nytjastofna sé byggt á sem traustust-
um vísindagrunni. Okkar ráðgjöf á ekki að
byggja á öðrum sjónarmiðum. Fyrst og
fremst eigum við að veita faglega vísindalega
ráðgjöf. Það er mikilvægt að okkur takist
þannig til á þessum vísindalegu forsendum
að almenningur, stjórnvöld og hagsmunaað-
ilar geti treyst því. Sem betur fer hefúr orðið
hér á landi gífurleg hugarfarsbreyting varð-
andi þetta atriði og nú gera allir sér grein fyr-
ir því að einvörðungu með skilvirku veiði-
stjórnunarkerfi sem byggir á áreiðanlegum
vísindum mun okkur auðnast að nýta þessa
auðlind með skynsamlegum hætti í framtíð-
inni. Tæknivæðingin er orðin svo mikil að
það er mjög auðvelt að ofveiða dýrastofna í
hafinu og því varúðar þörf.”
Umhverfið setur rammann
-En er það ekki fleira en veiðin sem hefúr
áhrif á vöxt og viðgang fiskistofna?
„Að sjálfsögðu er það ekki bara veiðistjórn-
unin sem hefur áhrif heldur líka umhverfið
sjálft. Veðurfarið í hafinu, ef við getum kall-
að það svo, skiptir sköpum. Menn hafa meira
að segja haldið því fram að veiðarnar sem
34
Sjómannablaðið Víkingur