Náttúrufræðingurinn - 2005, Qupperneq 20

Náttúrufræðingurinn
1. mynd. Þyrnikrabbi. a) Yfirlitsmynd afkarldýri með skjaldarlengd 5,5 cm, lítillega brotið vinstra megin. b) Framendi kvendýrs með
skjaldarlengd 5,1 cm séður framan frá. Vakin er athygli á tveimur uppsveigðum tindum sem standa fram úr skildinum ofan við augun
og tindinum í miðjunni, sem stendur neðar en hinir út úr skildinum. Krabbinn er upplitaður eftir geymsluvökva. c) Hægri kló af
sama karldýri og í a) séð fratnan frá. - a) Male Paralomis spectabilis with carapace length of 5.5 cm (rostrum excluded), whole
animal, dorsal view. b) Anterior part of a female with 5.1 cm carapace length (rostrum excluded, colour of animal faded because of
preservatives), frontal view, c) frontal view ofthe right cheliped of the animal shown in a). Ljósm./photo: Guðmundur Þór Kdrason.
um 4,6 cm en einnig hefur áður
fundist karldýr með 4,3 cm skjaldar-
lengd.3 Þyrnikrabba svipar til
gaddakrabba (Lithodes maja) í útliti
en þeir eru nártir ættingjar. Þyrni-
krabbi er þó öðruvísi á litinn en
gaddakrabbi, sem er yfirleitt rauð-
leitur ofan á skildi og útlimum en
beinhvítur að neðanverðu. Trjónan á
gaddakrabba er einnig frábrugðin
þar sem miðtindurinn er miklu
lengri en hinir tveir og er auk þess
tvískiptur í endann.
Lífshættir og útbreiðsla
Um lífshætti þymikrabba er nánast
ekkert vitað enda hafa fá eintök
fundist. Eintökin sem Hansen1 fann
vom af 1360-1930 m dýpi og þau
sem síðar hafa fundist eru af
1200-1400 m dýpi. Sennilega lifir
tegundin á mjúkum botni, því á
miklu dýpi er yfirleitt leðju- eða leir-
botn. Flestar tegundir af ætt gadda-
krabba (Lithodidae), sem þyrni-
krabbi tilheyrir, em taldar éta allt
sem að kjafti kemur, bæði hræ og
annað.4 Hægri gripkló þymikrabba
er veigameiri en sú vinstri, eins og
algengt er hjá skyldum tegundum.
Það getur komið sér vel við
fæðuöflun að nota stærri klóna til að
brjóta t.d. skeljar, kuðunga eða
ígulker en þá minni til að tína
fæðuna upp í sig. Einnig gæti stærri
klóin nýst vel í áflogum krabba á
milli.5 Yfirleitt gengur æxlun krabba
þannig fyrir sig að eftir frjóvgun ber
kvendýrið eggin með sér undir
búknum. Úr eggjunum þroskast
lirfur sem em sviflægar í efri lögum
sjávar. Á þessu tímabili berast
lirfumar með straumum en þegar
ákveðnum þroska er náð setjast þær
á botninn. Við hagstæð skilyrði vaxa
lirfumar síðan smám saman upp í
fullþroska einstaklinga.6,7 Bent hefur
verið á að hjá sumum tegundum af
ætt gaddakrabba, og þá hugsanlega
einnig hjá þyrnikrabba, bera kven-
dýrin frjóvguð egg lengur en gengur
og gerist hjá öðrum krabba-
tegundum. Þá hefur komið í ljós að
sá tími sem lirfur em sviflægar er
tiltölulega stuttur og að lirfurnar
geta náð þroska án þess að afla sér
matar sjálfar. Hugsanlega er þessi
háttur á uppvexti ungviðisins
aðlögun að lágum hita og skorti á
fæðu í umhverfinu,8 eins og oft er á
miklu dýpi. Aftur á móti virðist sem
þetta fyrirkomulag gæti einnig
takmarkað möguleika á útbreiðslu
tegundanna.
Innan núverandi fiskveiðilögsögu
íslands hefur þymikrabbi fundist
fimm sinnum svo vitað sé. Danskur
rannsóknaleiðangur á skipinu Ingolf
fann rétt fyrir aldamótin 1900 eitt
lítið karldýr um 120 km suður af Vík
í Mýrdal á 1930 m dýpi og tvö allstór
eintök, sitt af hvoru kyni, um 210 km
vestur af Bjargtöngum á 1360 m
dýpi. Þymikrabbi fannst ekki aftur
við ísland fyrr en tvö eintök sem hér
er fjallað um veiddust djúpt vestur
af landinu, á nánast sama stað og
eintökin tvö úr danska leiðangrinum
(3. mynd). Viku síðar, þann 5. júní
1992, fann Jón Bogason tvo þyrni-
krabba á sama svæði (65°21'6 N,
29037/5 y-j g 1241 m dýpi og eru þeir
varðveittir á Náttúrufræðistofnun
90