Náttúrufræðingurinn - 1999, Qupperneq 42

staðfestingu á visku guðs, sem skapað hefði
allar tegundimar í upphafi. Darwin skýrði
aðlögunina með náttúrlegu vali, þar sem
venjuleg öfl lifandi og lífvana náttúru laga
sérhverja tegund að síbreytilegu umhverfi. (4)
Hin gamla heimsmynd gerði ráð fyrir því að
skaparinn tæki annað veifið í taumana og
breytti rás atburða með kraftaverkum.
Upplýsingastefnan hafnaði allri yfir-
náttúrlegri íhlutun en gekk út frá því að nátt-
úran lyti alltaf stjórn fastrá lögmála. (5) Loks
má benda á að maðurinn varð nú eðlilegur hluti
af náttúmnni en hafði áður staðið utan og ofan
við hana sem lokatakmark sköpunarinnar, í
mynd guðs. (Sjá Bowler 1984, bls. 4-8.)
Ekkert í þessari nýju heimsmynd er í
andstöðu við hugmyndina um almáttugan
guð, skapara alls, enda eru margir vísinda-
menn trúaðir (en fáir bókstafstrúar). Ýmsir
telja að skaparinn hafi í upphafi sett nátt-
úrunni lögmál sem siðan stýri veröldinni án
frekari íhlutunar hans. Eins og síðar verður
vikið að líkti William Paley (og raunar aðrir á
undan honum) alheiminum við afar flókið
gangverk sem hinn æðsti úrsmiður, drottinn
allsherjar, hafi smíðað. Það gangi síðan,
nákvæmlega eins og hann hafi frá upphafi séð
fyrir, allt frá sköpun heimsins til enda veraldar.
Aðrir fræðimenn telja óþarft að blanda
almáttugum skapara í upphaf og framvindu
alheimsins. Margir vísa í „eggjárn Ock-
hams“, fræðisetningu sem gengur út á það
að ekki skuli grípa til flókinna skýringa þar
sem einföld dugi'. Þar sem ekkert í uppruna
og eðli efnisheimsins verði betur skýrt með
skapara en án hans sé engin ástæða til að
leita guðfræðilegrar skýringar á heimsmynd
vísindanna. (Sjá til dæmis Atkins 1981,
Dawkins 1985.)
■ VÍSINDI Á
UPPLÝSINGAÖLD
Frá dögum Forn-Grikkja - og trúlega fyrr -
hafa menn velt fyrir sér hugmyndum í þá
1 Setningin er kennd við enskan skólaspeking,
Vilhjálm af Ockham (um 1285 - um 1349), þótt
nokkrir fræðimenn hafi haldið henni á loft á
undan honum.
veru að tegundir lífvera hafi tekið breyting-
um í tímans rás. Rökstuddar hugmyndir um
þróun lífsins koma þó ekki fram fyrr en
nokkuð er liðið á átjándu öld, þegar upp-
lýsingastefnan hefur fest rætur í menningar-
lífí Vesturlanda.
Buffon
Georges Louis-Leclerc, greifi af Buffon
(1707-1788), franskur náttúrufræðingur (1.
mynd), skráði safnrit urn náttúruvísindi sem
ekki átti sinn líka, Histoire naturelle,
générale et particuliére, „Almenn og sér-
tæk náttúrusaga". Ritið átti að verða fimmtíu
bindi en Buffon entist aðeins aldur til að
ljúka hinu þrítugasta og sjötta. Samstarfs-
menn hans bættu síðan við átta bindum.
1. mynd. Georges Louis-Leclerc, greifi af
Buffon. (Ullstein.)
Skoðanir Buffons breyttust meðan á ritun
verksins stóð. Samtímamaður hans, Svíinn
Carl von Linné (1707-1778), gekk í flokkun-
arkerfi sínu út frá tegundinni sem náttúrlegri
heild. Frekari flokkun tegundanna í stærri
heildir, svo sem ættkvíslir og ættbálka, væri
hins vegar einungis til hagræðis.
I fyrsta bindi Náttúrusögunnar (1749)
snýst Buffon gegn flokkunarkerfi Linnés á
þeirri forsendu að einstaklingarnir séu einu
náttúrlegu einingarnar. Allt annað, þar með
184