Náttúrufræðingurinn - 1999, Qupperneq 59

Botndýr
VIÐ SURTSEY
AÐALSTEINN SIGURÐSSON
Að morgni 4. nóvember 1963 varð fyrst
vart neðansjávargoss suðvestur af
Vestmannaeyjum, þar sem Surtsey er
nú. Vísbendingar eru um að umbrot
hafi hafist þar fyrr. Þegar fréttist um
gosið upphófust þegar í stað vanga-
veltur um áhrif þess á lífríki sjávar og
þá ekki síst fiskinn í sjónum umhverfis
gosið. Óttuðust ýmsir óheillavœnleg
áhrif á vetrarvertíðina, sem stóð fyrir
dyrum á þessum slóðum, vegna lík-
legrar upphitunar á stóru svæði
kringum gosið. Sumir áttu meira að
segja von á soðnum fiski næst gosinu.
■ RANNSÓKNIR Á VEGUM
HAFRANNSÓKNA-
STOFNUNARINNAR
Hafrannsóknastofnunin sendi skip eins
fljótt og hægt var til rannsókna á gossvæð-
inu, en það var 1. og 2. desember. Þá var
Surtsey risin úr sæ og mældist 90 m há, en
dýpi þar sem hún hlóðst upp var 100-130 m
fyrir gos.
Aðalsteinn Sigurðsson (f. 1916) vann við land-
búnað til tuttugu og þriggja ára aldurs, lauk mag.
scient.-prófi í dýrafræði með fisk sem sérgrein við
Hafnarháskóla 1954 og stundaði franthaldsnám í
fiskifræði við University of Washington í Banda-
ríkjunum veturinn 1960-1961. Vann hjá Atvinnu-
deild háskólans, fiskideild, síðar Hafrannsókna-
stofnuninni frá 1954 til starfsloka, en um tíma að
hluta til hjá Surtseyjarfélaginu.
Náttúrufræðingurinn 68 (3-4), bls. 201-207, 1999.
Botnsýni voru tekin í kringum eyna allt að
12 sjómílum út frá henni á fjórum sniðum
el'tir höfuðáttunum. Einnig var sjávarhitinn
mældur og tekin svifsýni.
Þessuin rannsóknum hélt Hafrannsókna-
stofnunin áfram þrisvar til fjórum sinnuin á
ári þar til Daninn Willy Nicolaisen tók við
þeimíágúst 1966.
Þegar stofnunin hætti að sinna þessu
verkefni höfðu þær hagnýtu upplýsingar
fengist sem að var stefnt, þ.e.a.s. að hiti frá
gosinu breiddist ekki mælanlega út frá því,
enda er mikil blöndun í sjónum á þessum
slóðum, fyrir opnu hafi. Þar af leiðandi
höfðu hitabreytingar ekki áhrif á dýralíf
sjávarins. Þá raskaðist ekki líf botndýranna
utan þess svæðis sem gosefni þöktu.
Hinn 3. apríl 1964 stóð yfir sýnataka við
Surtsey. Þann dag var næstum logn á þessum
slóðum, sem inér virðist fremur sjaldgæft. Þá
hætti sjórinn að streyma inn í gíginn (1. og 2.
mynd) og gat hraungos þá hafist.
Eftir þetta voru sýni einstöku sinnum
tekin inni á nýja hallanum við Surtsey. 1
tveim þeirra komu upp dýr.
í nóvember 1964 var tekið sýni með skröpu
0,2 sjómflur vestan við Surtsey, á 70 m dýpi
undan hraunstraumi sem féll þar í sjó fram, en
þama hafði verið rúmlega 100 m dýpi fyrir gos.
Skrapan festist strax en þó kom upp
nokkuð af fíngerðum gosefnum og með
þeim átta dýr. Þetta voru fjórir sundkrabbar
(,Portunus holsatus Fabr.), litli kampalampi
(Pandalus montagui Leach), hrossarækja
(Crangon allmani Kin.) og tveir bursta-
201