Náttúrufræðingurinn - 1999, Qupperneq 63

3. mynd. Krœklingur á stórum steini á 18-20 ..„
austanverða Surtsey 3. ágúst 1970. Einnig sjást nokkrir þörungar,
þar á meðal eyjatunga ('Aluria esculenta (L.)). Ljósmynd: Halldór
Dagsson.
hentar ekki öllum
tegundum og það er
fremur einhæft á því
svæði sem við höfum
rannsakað, þ.e.a.s.
mest stórgrýti og
sandur og möl á rnilli.
Það er því ólíklegt að
dýr sem lifa í leir- eða
leðjubotni þrífist
þarna, jafnvel þótt
eitt og eitt ungt dýr
geti fundist þar. Sem
dæmi má nefna að
smyrslingur (Mya
truncata (L.)) hefir
tvisvar sinnum fund-
ist mjög ungur við
Surtsey, en varla er
hægt að telja hann til
íbúanna í því botn-
lagi sem nú er þar.
Þess ber að geta að botninn í neðan-
sjávarhlíðunum og fjaran eru mjög óstöðug.
Eyjan minnkar stöðugt vegna þess að brim-
ið sem vetrarstormarnir valda brýtur árlega
talsvert af hraunjaðrinum við ströndina. Það
efni sem þannig losnar berst meðfram
ströndinni og niður í hallann þar fyrir neðan
og breyta þar botninum. Þetta veldur því
einnig að fjaran er aldrei sú sama að hausti
og vorið eftir. Dýrasamfélög eiga því mjög
erfitt uppdráttar við eyna og venjulegt
fjörulíf þrífst þar ekki enn sem komið er.
Tegundum fjölgaði nokkuð hratt fyrstu
árin eftir að þessi rannsókn hófst en smám-
saman hægði á fjölguninni þótt alltaf hafi
bæst fleiri og fleiri tegundir í fánuna í hvert
sinn sem safnað hefir verið. Enn vantar þó
Ijölda dýra sem algeng eru á svipuðu dýpi
við hinar eyjarnar á svæðinu, nt.a.s. við
Geirfuglasker sem næst er. Sem dæmi má
nefna sækóngulær (Pycnogonida) og ná-
kuðunginn (Nucella lapillus (L.)). Þessi dýr
hafa ekki sviflirfur og eiga því erfitt með að
Eytjastámilli staða.
Nákuðungurinn verpir í nokkurskonar
lokaða bikara sem hann festir við grjót eða
klappir. Ég hefi séð nokkra þessara bikara í
fjöru í Surtsey en þeir hafa allir verið opnir
og tómir. Bikarar með eggjum eða ungum
eiga vafalaust eftir að losna upp og berast til
Surtseyjar fyrr eða síðar.
Nákuðungurinn er rándýr sent lifir mikið á
hrúðurkörlum, svo hann á erfitt uppdráttar í
fjörunni í Surtsey á nteðan dýralífið þar er
jafnfátæklegt og raun ber vitni.
Þótt sækóngulærnar hafi ekki sviflirfur
finnast sumar þeirra í svifi á æxlunartíman-
um, þar á meðal tegundir af ættkvíslinni
Nynphon en nokkrar þeirra hafa fundist hér
við land.
Sem dænti unt dýr sem ekki hafa sviflirfur
og eru þó kornin til Surtseyjar, má nefna
þanglýsnar Idotea granulosa Rathke og 1.
neglecta G.O. Sars. Þrjár aðrar þanglúsa-
tegundir af sömu ættkvísl haia ekki fundist
við Surtsey þótt þær lifi við Vestmanna-
eyjar. Ein þeirra, /. pelagica Leach sem talin
hefir verið sjaldgæf við ísland, er mjög
algeng við Vestinannaeyjar.
Fyrstu dýrin sem mynduðu umtalsverðar
breiður í neðansjávarhlíðum Surtseyjar voi u
kræklingur (3. mynd) og hveldýr (Hydro-
zoa). Krossfiskur (Asterias rubens L.), sein
lifir mikið á kræklingi, settist brátt að á
breiðunum sem skeljarnar mynda. Hann
fannst fyrst 1968 og er nú mjög algengur.
205