Náttúrufræðingurinn - 1999, Síða 105

í mars 1943 flaug Goldschmidt til Bret-
lands. Þar dvaldi hann fram yfir stríð, fyrst í
London en síðar í Aberdeen. Hann átti við
vanheilsu að stríða á þeim árum og fékk einu
sinni hjartaslag. Þá er sagt að hann liafi
muldrað: „Þetta eru endalokin. Eg hef þó
gert skyldu mína við Noreg og Bretland.“ En
Goldschmidt hjarnaði við, þótt hann yrði
ekki ferðafær fyiT en 1946. Þá fór hann enn ti 1
Noregs, þótt hann hefði fengið mörg
atvinnutilboð í Bretlandi. En nú sárnuðu
honum móttökurnar í Noregi. Hann var
sakaður unt að hafa stefnt mörgum í
lífshættu í Noregi með flótta sínum til
Svíþjóðar. Þó fékk hann aftur starf sitt við
Geologisk Museum.
Goldschmidt lést 20. mars 1947 eftir
margra ára veikindi. Hann lét brenna sig,
eins og foreldrar hans höfðu gert, og var
aska hans jarðsett í kirkjugarðinum Vestre
Crematorium í Osló. Minnisvarðinn sem
upphaflega var á leiði hans er nú á jarðfræði-
safninu á Tpyen í Osló.
■ LOKAORÐ
Sagt er að Goldschmidt hal'i verið metnaðar-
gjarn og óhemju vinnusamuren tilfinninga-
næmur. í vísindalegum umræðum sat rök-
hyggjan í fyrirrúmi og hann var óvæginn.
Því móðgaði hann stundum starfsfélaga
sína. Samt sárnaði honum ef aðrir mátu ekki
störf hans að verðleikum. Móðir Gold-
schmidts á að hafa lagt áherslu á það í upp-
eldinu að Goldschmidt segði alltaf satt,
jafnvel þótt það gæti verið óþægilegt fyrir
hann eða aðra. Sú saga er margsögð, þegar
hann byrjaði í barnaskóla í Heidelberg, að
skólastjórinn spurði hvort honum líkaði ekki
vel við sig. „Ekkert sérstaklega," svaraði
Goldschmidt.
Árið 1929 var Goldschmidt tilnefndur til
Nóbelsverðlauna í efnafræði. Næstu fimm
árin þar á eftir var hann ætíð í hópi tilnefndra
og síðast árið 1936, en aldrei varð hann þó
meðal hinna útvöldu. Eftir sem áður hlaut
hann rnargar viðurkenningar, þar á meðal
Wollast-orðuna sem á þeim tíma var talin
æðsta viðurkenning sem mönnum gat
hlotnast fyrir störf að jarðvísindum. Æðsta
viðurkenning í jarðefnafræði er nú kennd
við Goldschntidt, Goldschmidt-orðan.
Árið 1992 birtist bók eftir Brian Mason um
ævi og störf Victors Moritz Goldschmidts.
Mason er Nýsjálendingur en kom til starfa
með Goldschmidt í Osló í upphafi seinni
heimsstyrjaldarinnar. Sjálfur kynntist ég
Goldschmidt-jarðefnafræði á síðasta ári
grunnnáms í jarðfræði við Edinborgar-
háskóla. Hún heillaði mig og hefur þessi
jarðefnafræði verið rauði þráðurinn í
framhaldsnámi mínu og starfi. Grein þessi er
að mestu byggð á bók Brians Masons.
■ ÞAKKARORÐ
Þráinn Friðriksson jarðfræðingur aðstoðaði
við gerð mynda og kann ég honum bestu
þakkir fyrir. Þá vil ég þakka Árna Hjartarsyni
fyrir yfirlestur handrits og ýmsar gagnlegar
ábendingar.
PÓST- OG NETFANG HÖFUNDAR
Stefán Arnórsson
Jarðfræðihúsi Háskólans
v/Hringbraut
101 Reykjavík
stefanar@raunvis.hi.is
247