Náttúrufræðingurinn - 1964, Blaðsíða 10

4
NÁTTÚRUFRÆÐ I N GURI N N
Jón Jónsson:
Ofveiði og kjörveiði
Sá tími er nú liðinn, cr menn héldn, að anðævi hafsins væru
óþrjótandi. Hin mikla sókn í fisstofnana í Norðnr-Atlantshaí’i und-
anfarna áratugi hefur haft í för með sér, að margir þeirra eru
farnir að láta á sjá, og eru ýmsar fisktegundir í Norðursjó og við
Island þar einna gleggst dæmi. Viðhald og skynsamleg nýting fisk-
stofnanna við ísland er því eitt af aðal hagsmunamálum íslenzku
þjóðarinnar, því að eins og atvinnuháttum okkar er varið í dag,
hlýtur sjávarútvegurinn að verða meginundirstaða útflutnings okk-
ar næstu áratugina.
Það þýðir Jiins vegar ekki „að friða fiskinn, en drepa fólkið“,
eins og mætur maður hér komst einu sinni svo Jieppilega að orði.
Við eigum að kosta kapps um að nýta dýrastofnana í hafinu á þann
liátt, að j^eir gefi sem beztan arð.
Sókn nefnum við þá vinnu, sem lögð er í veiðarnar. Hana má
mæla á ýmsan liátt, t. d. netaljölda, önglaijölda eða togtímafjölda.
Nákvæmar upplýsingar um sóknina eru nauðsynlegur grundvöllur
undir mat okkar á álagi veiðanna á hina einstöku fiskstofna. Einna
auðveldast er að mæla sóknina með togstundafjölda, en við saman-
Jjurð tveggja tímabila, t. d. áranna 1930—35 og 1955—60, verður
einnig að taka tillit til meiri veiðihœfni togaranna á seinna tíma-
bilinu, og er því talað um tonntogtíma, þar sem tekizt hefur að
sýna fram á ákveðið samhengi milli stærðar togara og veiðihæfni
þeirra.
Á þennan hátt liefur heildarsóknin í þorskstofninn við ísland
verið mæld, og var hún rúmar 350 einingar á árunum 1930—38,
en var komin yfir 500 einingar árið 1955.
Hámarksveiði er nefndur mesti afli, er ákveðinn stofn getur
gefið af sér án þess að vera ofveiddur, en kjörveiði er hins vegar
talin sú veiði, sem gefur af sér bezta nýtingu stofnsins.
Hámarksveiði er ekki heppileg vegna þess, að hún hefur í för