Náttúrufræðingurinn - 1964, Blaðsíða 11

N Á T T Ú RUI'RÆÐINGURINN
5
með sér ýmsar óæskilegar breytingar á ástandi stofnsins. Má þar
til nefna, að ein af afleiðingum mjög aukinnar sóknar er lækkun
á meðalaldri og meðallengd í stofninum, og er þetta undanfari
og eitt aðaleinkenni ofveiði. Samfara aukningu heildaraflans á
sér því stað veruleg aukning á hundraðshluta smáfisks í veiðinni,
en ofmikil veiði á smáfiski er mjög óheppileg, bæði frá líffræði-
legu og hagfræðilegu sjónarmiði. Æskilegt er, að verulegur hluti
fisksins nái kynþroska áður en hann er veiddur, til þess að hann
geti lagt sitt af mörkum til að viðhalda stofninum. Með því að
veiða of smáan fisk nýtum við heldur ekki framleiðni sjávarins.
Segja má, að þyngd fisks sé yfirleitt jöfn og lengdin í þriðja veldi
deilt með hundrað. 30 cm ýsa er þannig [30x30x30 grömm deilt
með 100, eða] 270 grömm. Á sama hátt er 40 cm löng ýsa 640
grömm og 50 cm löng ýsa 1250 grömm. Það á sér því stað gífurleg
þyngdaraukning hjá fiskinum á þessu lengdarbili, og sjá því allir,
að það er ólíkt skynsamlegra að lofa ýsunni að verða 640 grömm,
heldur en veiða hana, þegar hún er einungis 270 grömm eða jafn-
vel enn léttari.
Heildarveiðin hverju sinni er ekki einhlítur mælikvarði á fisk-
magnið í sjónum, því að hún er háð mörgum utanaðkomandi
atriðum, svo sem veðurfari, mismunandi sókn o. fl. Þess vegna
er fiskmagnið, þ. e .stærð liskstofnsins, mælt sem veiði við ákveðna
fyrirhöfn, t. d. fjölda fiska á 1000 öngla eða tonn af liski á 100
togtímum. Aflamagn á 100 togtíum er einna algengastur mæli-
kvarði á magn botnfiska, og er nauðsynlegt að þekkja það til þess
að gera sér grein fyrir ástandi ákveðins fiskstolns hverju sinni og
áhrifum veiðanna á hann.
Ýsu- og skarkolastofnarnir hér við land eru mjög greinileg dæmi
um ofveidda fiskstofna. Á árunum 1922 til 1937 féll ýsuveiði Breta
úr 243 vættum í 71 vætt á 100 togtímum, og á sama tímabili minnk-
aði skarkolaveiði þeirra úr 56 vættum í 18 vættir á 100 togtímum.
Á stríðsárunum fengu íslen/.ku fiskstofnarnir mjög óvænta vernd,
en að styrjöldinni lokinni jókst aftur mjög mikið sóknin á íslands-
mið. Vegna friðunar stríðsáranna var ýsuafli Breta árið 1946 358
vættir á 100 togtímum, eða fimmfaldur á við árið 1937, og skar-
kolaaflinn var sama ár 84 vættir, og hafði því um það bil fimm-
faldazt líka.
Þessi clýrð stóð þó ekki lengi, því að með mjög aukinni sókn