Náttúrufræðingurinn - 1964, Blaðsíða 31

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
25
ur virðast eindregið vera undir hjarnhúfunum á Hrútfelli og
Skriðufelli.
Eitt er ólíkt með þeinr dyngjum, sem mynduðust eftir ísöld,
og dyngjunum uppi á móbergsfjöllunum. Yztu börð liinna fyrr-
nefndu (t. d. Kjalhrauns) eru lágar hrauntungur og totur, sem geta
náð langar leiðir hurt frá sjálfri I jallshungunni. En á dyngjunum
uppi á móhergsfjöllunum eru engir þunnir útskæklar, heldur er
svo að sjá, sem þeir liafi verið sniðnir af um fjallshrúnirnar hring-
inn í kring, og sniðið hlasir þar við sem hamraveggur úr hraunlög-
um. Þetta hefur verið skýrt svo, að yztu hörð dyngjunnar liafi runn-
ið út á jökulbreiðuna, sem var h. u. h. jafnhá fjallsbrúninni, en
hrotnað frá og horizt hurt með skriði jökulsins. — En um þetta
fæst nokkur víshending við athugun þess eldfjalls á Kili, sem nú
verður frá sagt að síðustu og mér liefur þótt fróðlegast að skoða.
Leggjabrjótur.
Leggjabrjótur er við jaðar Langjökuls fast norðan við Hvítár-
vatn, en sunnan undir Hrútfelli. Hið efra er hann mjög regluleg
hraundyngja, og liæst á dyngjuhvirflinum, 1026 m y. s., er stór,
því nær kringlóttur gígur. í þau tvö skipti, senr ég hef komið að
honum, var hátt í honum af snjó, svo að ekki veit ég, hve djúpur
liann er, en barmarnir eru lnattir klettaveggir niður að fönninni.
Frá gígnum er aflíðandi halli í allar áttir og stutt, h. u. h. 1 km,
niður að rönd Langjökuls, sem liggur að dyngjunni að vestan og
klofnar um hana í tvo skriðjökla. Sé lialdið burt frá dyngjuhvirfl-
inum, fer hallinn vaxandi og verður einna mestur á milli 900 og
700 metra hæðarlínanna. En þar fyrir neðan dregur óðum úr hon-
um, og hrátt getur ekki talizt hrekka lengur, heldur flatt hraun,
þó alls staðar með sýnilegum halla í átt frá hvirflinum. Þetta er
allt eins og gengur og gerist á dyngjum. Flata hraunið nær lengst
til norðausturs og liggur þar fast upp að rótum Hrútfells og á
smákafla upp að norðvesturhrekku Baldheiðar. Á þessa hlið endar
hraunið í ofurvenjulegri hrún, sem er alls staðar lág og víða alveg
kafin í aur og skriðum. Allt þetta hraun ásamt háhungunni heitir
Leggjahrjótur, og það, sem hér hefur enn verið sagt um Leggja-
hrjót, er allt lýsing á mjög venjulegri dyngju og dyngjuhrauni.
En austur- og suðausturtakmörk Leggjahrjóts eru í meira lagi