Náttúrufræðingurinn - 1947, Blaðsíða 31

Ingólfur Davíðsson:
Ættartré gróðursins
Enginn veit, hvenær eða Iivernig lífverur hófu göngu sína á jörð-
inni. Elztu jurtaleifar, sem fundizt hafa í jarðlögum, eru taldar
bakteríur og blágxænir kalkþörungar. í jarðlögum frá sama tíma
liafa fundizt leifar ýmissa dýra. Dýrin geta ekki lifað án jurtagróðurs.
Þau lifa annað hvort beinlínis á jurturn eða á dýrum, sem neyta
jurta. Hlýtur þess vegna að hafa verið talsverður gróður, þegar dýr-
in voru uppi. Forfeður gróðursins liafa lifað miklu fyrr, en ókunn-
ugt er um, hverjir eða hvernig þeir hafa verið. Hefur frumgróður-
inn ef til vill verið blaðgrænulaus. Ekki er fullsannað, hvort fyrstu
jurtirnar hafa lifað á landi eða í sjó, en flestir skoða samt sjóinn
frumheimili gróðursins. Lággróður (þelingar) er ennþá þroskaleg-
astur í sjónurn. Sveppir, landþörungar og fléttur er allt fremur smá-
vaxið. En sæþörungar eru margir vöxtulegir — og sumir risavaxnir.
Tröllaþarinn (Macrocystis) í suðurhöfum verður allt að 100 m á
lengd. Hér við íslandsstrendur er gróskumikið Jrangbelti í fjörunt,
°g dýpra í sjó vaxa reglulegir skógar af hrossaþara, maríukjarna,
kerlingareyra o. fl. þönglajrörum. Þeir verða 4—6 m liáir, jr. e. svip-
aðir íslenzku birkiskógunum á hæð. Vatnið heldur þörungunum
nrjög uppi, svo að þeir þurfa lítt á styrktarvef að halda, þótt stórir
séu. Öðruvísi er Jrví farið um landgxóður. Hann Jrarf öflugan styrkt-
arvef til að halda sér uppréttum, ef' hann nær verulegri stærð. Vefir
landgróðurs verða Jress vegna að vera fullkomnari en vefir vatna-
jurta og sægróðurs. Sjórinn hefur sennilega verið vagga gróðurs og
dýralífs um langan aldur. Seinna færist vaxtarbroddur lífsins upp
á þurrlendið. Gróðurinn verður fjölbreyttastur þar, er tímar líða.
Mikið hefur verið rætt um þessa stórbreytingu og margs getið til um
eðli hennar og orsakir. Ef til vill hafa surnir sæþörungar smám sam-
an fært sig um set upp í ár og vötn. Þaðan hafa þeir lagt leið sína