Náttúrufræðingurinn - 1947, Blaðsíða 38

30
NÁTTÚRUFRÆBINGURINN
í Breisgau (dingulmælingar) og dr. ing. A. Schleusener, Hannover
(gravimetermælingar).
Allýtarlegar jarðfræðiathuganir voru gerðar á jarðeldasvæðum,
og var þeim rannsóknum sérstaklega beint að þeim svæðum, sem
eru rík að gjám og hraunsprungum, svo sem Mývatnsöræfum, Eld-
gjá, Laka og Þingvöllum.
Gerðar voru nákvæmar þríhyrningamælingar milli punkta, sem
voru auðkenndir á varanlegan hátt með vörðum. Mælisvæðið var
lagt þvert yfir jarðeldasvæðið með endastöðvum í eldri berglögum
beggja vegna. Voru endastöðvar þessar Stórihnjúkur ofan við Krækl-
ingahlíð að vestan og Haugsnibba í Dimmafjallgarði að austan.
Með því að endurtaka mælingar þessar seinna meir verður iiægt
að ganga úr skugga um það, hvort láréttar jarðhræringar eiga sér
stað á mælingasvæðinu á tímabilinu milli mælinganna.
Mældar voru línur yfir einstök hraunsprungusvæði, þvert á stefnu
gjánna (Gjástykki). Við endurmælingar er hægt að ákveða bæði lá-
réttar og lóðréttar stöðubreytingar á gjám þeim og börmum, sem
mæld voru.
Til þess að fá hugmynd um dýpri jarðlög og legu þeirra, voru
jarðþyngdarmælingar gerðar á rannsóknarsvæðinu. Jarðþyngd ís-
lands í Jilutfalli við meginland Evrópu var ákveðin með dingul-
mælingum í Göttingen og á Akureyri um vorið og til frekara ör-
yggis með mælingum á Akureyri og í Freiburg um Iiaustið. Við
dingulmælingarnar á íslandi var mælipunkturinn á Akureyri not-
aður sem grundvöllur (Basispunkt) fyrir þær 8 dingulmælingar, sem
gerðar voru á rannsóknarsvæðinu. Til þess að þétta kerfi þyngdar-
mælinganna var mælt með svokölluðum gravimeter milli dingul-
stöðvanna. Á þann liátt lekkst samfellt mælingakerfi með 3—4 km
milli punktanna á línu frá Sílastöðum í Kræklingahlíð að Gríms-
stöðum á Hólsfjöllum.
Fyrsta ritgerðin í bókinni (eftir próf. Niemczyk) ljallar um
þríhyrningamælingar, sem gerðar liafa verið í Þýskalandi í svipuð-
um tilgangi og mælingar á Islandi. Eftir ýmiss konar gagnrýni
bendir höfundurinn á, hvaða aðferðir séu vænlegastar til góðs ár-
angurs.
Næsta ritgerð bókarinnar er eftir próf. Bernauer og fjallar um
jarðliræringar á íslandi eftir jökulöld og orsakir þeirra. Bernauer
kemur víða við, og yrði of langt mál að endursegja alla ritgerðina,
enda þótt liún sé mjög athyglisverð. Með mælingum á sprungu-