Náttúrufræðingurinn - 1947, Qupperneq 43

Sigurður Þórarinsson:
Frakki skrifar um frónskan sand
Sumarið 1937 kom hingað til lands franskur jarðfræðingur, André
Caiileux (frb. Kaju) að nafni, og hugðist ferðast hér um í rannsókn-
arerindum. Fremur virtist lionunr aurafátt, en hann var svo hepp-
inn að komast í kynni við Hákon Bjarnason og l’ékk að slást í ferðir
með lionum. Hákon ferðaðist það sumar víða unr landið, bæði í skóg-
ræktarerindum og til að líta eftir mæðiveikivarnargirðingum. Ég
var með Hákoni á sunrunr þessunr ferðum og kynntist þá Cailleux
nokkuð. Mér er það minnisstætt, að þegar lronunr voru sýndir Geysir,
Gullfoss og ýmsir gróðursælir unaðsreitir þessa lands, lét liann sér
fátt unr finnast, en þegar við stigum úr bílnunr uppi á Kili í rysju-
veðri með svarta sandauðn svo langt sem sást á allar hliðar, ljómaði
lrann af ánægju, baðaði út örnrunr og hrópaði: Dásamlegt! Undur-
sanrlegt! Rannsóknarefni Cailleux var álrrif vinda á landmótun og
jarðvegsmyndun. Sérstaklega rannsakaði lrann, lrver áhrif vindsvörf-
unin hefði á lögun steina, allt frá hnullungum niður í smæstu sand-
korn. Lögun vindsorfinna steina verður önnur en þeirra, senr sverf-
ast af vatni. Orugg nrerki vindsvörfunar eru t. d. Iiinir s. n. þríflöt-
ungar (Dreikanter), sbr. nrynd 1. Cailleux hefur sýnt franr á, að hafi
sandkorn, og þá einkunr kvarzkorn, einu sinni fengið þá lögun,
senr vindsvörfunin veldur, helzt sú lögun furðu lengi, enda þótt
kornin verði síðar fyrir vatns- eða jökulnúningi eða öðrunr áhrifunr
utanvirkra (exógenra) afla. Finni maður nrikið af slíkunr kornunr í
jarðlögum á svæðunr, þar senr vindsvörfunar gætir ekki lengur, eru
þau nrerki þess, að á þeinr svæðunr hefur einhvern tíma fyrr í jarð-
sögunni veðurskilyrðum og öðrunr staðháttum svipað til þess, senr
nú er í löndunr þar senr vindurinn er enn virkur þáttur unr rof
(erósjón) og iarðvegsnryndun. Þannig er þessu háttað víða unr Mið-
F.vrópn. Þar gætir vindsvörfunar lítið nú, en í jarðvegi þar er víða