Náttúrufræðingurinn - 1955, Blaðsíða 37

ISLENZKIR FUGLAR XI
29
af ritu. Loks má geta þess, að hin fáu hvítmáfspör á Langanesi hafa
ávallt orpið innan um svartbak á breiðum grasbekk í sjávarhömrum
(fuglabjargi).
Hreiðurgerð hvitmáfsins er mjög svipuð og hjá svartbaknum. Aðal-
hreiðurefnin eru mosi, gras og fleira jurtakyns, og nær ávallt er eitt-
hvað af fjöðrum af fuglunum sjálfum í hreiðrinu. Þegar hvítmáfurinn
verpur á gróðurmiklum bjargsyllum, en það er raunar langalgengast,
er hreiðrið þó ekki nema laut ofan í grassvörðinn, klædd innan með
dálitlu af mosa og grasi. Eggin eru 2-—3, hér á landi þó miklu oftar
3, að því er virðist. Þau eru mjög lík svartbakseggjum og verða ekki
greind frá þeim með vissu. Hjón skiptast á um að liggja á eggjunum,
og bæði annast þau um öflun ætis handa ungunum. Talið er, að út-
ungunartíminn sé 27—28 dagar. Aðalvarptími hvítmáfsins er um eða
upp úr miðjum maí, og virðist hann því verpa ívið seinna en svart-
bakurinn. í apríl fer hvítmáfurinn að leita varpstöðvanna, og sjást þá
oft máfahópar svifa hátt í lofti yfir bjargbrúnunum.
Það mun almennt vera álitið, að hvítmáfurinn sé staðfugl hér á
landi, og er það vafalaust rétt. Þó er alls ekki útilokað, að slæðingur
af íslenzkum hvítmáfum kunni að leita eitthvað suður á bóginn á vet-
urna, en um þetta er ekkert vitað, og úr því verður ekki skorið
nema með merkingum. Hér er hvitmáfurinn algengur á veturna allt
í kringum land. Hann heldur sig þá með ströndum fram og á grunn-
sævi eins og svartbakurinn, en þó kemur fyrir, að hann sést við ár
og vötn alllangt frá sjó. Mikið af þeim hvítmáf, sem hér er á veturna,
er áreiðanlega aðkomufugl norðan úr höfum. Hér hafa t. d. verið
skotnir. tveir hvítmáfar, sem höfðu verið merktir sem ungar á Sval-
barða. Á sumrin er hér einnig slæðingur af ungum hvítmáfum og
jafnvel einnig fullorðnum fuglum (geldfuglum) allt í kringum land,
án þess að vitað sé, að hve miklu leyti hér er um fugla af íslenzkum
uppruna að ræða eða aðkomufugla frá norðlægari löndum.
Engar skipulegar athuganir á fæðu og fæðuháttum hvítmáfsins hafa
farið fram hér á landi. Þó má geta þess, að í mögum nokkurra hvít-
máfa, sem ég hef rannsakað, hef ég fundið lindýr (krækling, möttul-
doppur), krabbadýr (trjónukrabba), skrápdýr (leifar af igulkerum)
og fiska (sandsíli). Annars er almennt talið, að enginn verulegur
munur sé á fæðu og fæðuháttum hvitmáfsins og svartbaksins, og mun
það vera rétt. Þó hef ég ástæðu til að halda, að íslenzki hvitmáfur-
inn sé ekki eins rángjarn og svartbakurinn. 1 norðlægari löndum, þar
sem svartbakurinn er ekki, er hvítmáfurinn aftur á móti talinn vera