Náttúrufræðingurinn - 1955, Blaðsíða 59

SITT AF HVER.TU
51
búinn að gæða sér nokkra stund á bráð sinni. Mér fannst valurinn
brjóstumkennanlegur að hafa framið þetta illverk, sem hann iðraðist
svo mikið eftir. Stundum gat það farið svo, að valnum væri sýnd
veiðin en ekki gefin. Yæru nýtnir menn sjónarvottar að því, sem fram
fór, gripu þeir herfangið af valnum og færðu það sem björg í búið.
Var því trúað, að valsleginn fugl væri ekki alls kostar hættulaus að-
dráttur, því ef vanfær kona borðaði af honum, þó ekki væri nema einn
munnbita, gæti hún átt það á hættu, að afkvæmi hennar yrði með
valbrá. Flestum þeim rjúpum er dauðinn vís, sem valurinn tekur í
einelti, en samt eru þess nokkur dæmi, að hann missi af bráðinni á
síðustu stundu. Hefur það verið í frásögur fært, þegar rjúpan flýr á
náðir manna til þess að bjarga lífi sínu. Einu sinni var ég svo hepp-
inn að skjóta skjólshúsi yfir eina rjúpu, um stundarsakir, sem á síð-
ustu stundu slapp undan banahögginu. Það var snenmia vetrar 1888
sem ég var að leysa hey rétt innan við dyr á lítilli torfhlöðu á Upp-
sölum í Hálsasveit, þar sem ég var þá bóndi. Heyri ég þá að barið
er það heljarhögg í dyrastaf hlöðunnar, sem stóð opin, en á sama
augnabliki kemur rjúpa í fangið á mér og leggst i heyið, sem ég var
þá búinn að leysa. Rjúpan skalf bæði af mæði og ótta, en höggið sem
henni var einni ætlað, lenti allt á dyrastaf hlöðunnar, en rjúpan var
ósködduð. Þegar ég kom út úr hlöðunni, sveimaði valurinn þar aftur
og fram eins og hann gæti ekki trúað því, að hann sjálfur, þessi slynga
veiðikló, hefði orðið svona slyppufengur í þetta eina sinn. Svo hækk-
aði hann flugið og hvarf úr augsýn, að líkindum í góðri trú um það
að fá skaðann bættan á öðrum stað. Rjúpan hímdi hjá mér hin róleg-
asta þangað til valurinn var með öllu horfinn og af henni runninn
mesti óttinn. Óvinur hennar, valurinn, flögraði burt með hinum mesta
fýlusvip, en rjúpan lyfti sér til flugs með sigurgleði, þegar ég var
búinn að bera hana til dyra og þakka henni fyrir komuna. Mér þótti
þetta góður og merkilegur gestur og notaði það fyrir umtalsefni þegar
lítið markvert bar til frétta.
Þá kunni ég líka aðra sögu af rjúpu og val, sem gerðist við messu
í Stóráskirkju litlu eftir 1840. Þegar messa er nýbyrjuð kom það
Ik'I jarhögg á kirkjuþilið og í sama bili skýst rjúpa inn um kirkju-
dyrnar og inn að altarishorni og skríður þar að fótum Kolbeins Árna-
sonar bónda á Hofsstöðum. Þarna kúrði hún höggunarlaus, þar til
messu var lokið; þá var hún borin út og flaug þá burt heil og hress.
Þetta er eina dæmið, sem ég veit um að rjúpa hafi hlýtt messu um
leið og hún var að bjarga sér úr lífshættunni. Margar sögur þessu