Náttúrufræðingurinn - 1955, Blaðsíða 53

SITT AF HVERJU
45
innar. Ekkert fyi’irbæri af manna völdum jafnast á við Krakatau-
gosið, árið 1883, þegar heil eyja í Suðurhöfum sprakk í loft upp, en
gosefnin dreifðu svo ljósinu, að birta minnkaði um allt að 10 prósent.
Jafnframt varð vart veðurtruflana. Þrátt fyrir það er alls ekki hægt
að útiloka þann möguleika, að sprengjutilraunirnar geti verið or-
sök veðurtruflana. Hefur Alþjóðlega veðurstofan, sem tengd er
Sameinuðu þjóðunum, viðurkennt þetta og beðið þátttökuriki um
upplýsingar, sem gætu sannað eða afsannað áhrif sprengjutil-
raunanna. Það er engum vafa undirorpið, að innan vissra marka
hafa þær mikil áhrif. Sprengjan veldur sérstöku „veðri“. 23 japanskir
fiskimenn fengu að kenna á því, er þeir brenndust af geislavirku ryki
frá sprengingunni. Vatn gufar upp við hitann, sem fram kemur við
sprenginguna, og berst það með uppstreymi til efri laga lofthjúpsins.
Áhrifin, sem sprengjan veldur, fara eftir stærð sprengjunnar og hita-
magninu, sem fram kemur við sprenginguna. Gæti sprengingin haft
víðtækari áhrif? Sérfræðingur mundi benda á, að sterkustu spreng-
ingu mætti líkja við það, að fingri væri þrýst á dýnu, sem samsvaraði
þá lofthjúpi jarðarinnar. En auk geislavirks ryks er líka annar mögu-
leiki. Heita loftið og rakinn leita upp að efri mörkum lofthjúpsins í
voldugri súlu. Við skulum hugsa okkur þessa súlu, ekki eins og fingur,
sem þrýst er inn í dýnu, heldur stöpul, sem skotið er lóðrétt upp í
loftstrauma, liáloftstraumana frá austri til vesturs. Þessi stöpull gæti or-
sakað hringiðu, sem valdið gæti truflunum á stóru flæmi. Frægur eðl-
isfræðingur hefur bent mér á það, að slíkar truflanir gætu verið nægi-
legar til þess að raska rás fellibyljanna. Venjulega fara þeir leiðir,
sem hægt er að reikna út, en s.l. ár voru þær óútreiknanlegar. Þessi
skoðun er lika ágizkun, og eins og Sir Winston Churchill myndi segja
,,ekki hægt að sanna hana með tilraun“.
Þótt maðurinn hafi ef til vill í blindni hróflað við veðurskilyrðum,
er ekki hægt að kenna honum um allt, sem aflaga fer í því efni. Vér
lifum á tímum, þegar ókennilegir atburðir gerast á norðurhveli jarð-
ar. Norðurhvelið er áreiðanlega að hitna, ísþekjan fer dvínandi. Hún
er greinilega þynnri en þegar Sir Hubert Wilkins sigldi undir hana
í kafbáti fyrir tuttugu árum. Skriðjöklar rýrna. Takmörk sifrerans
færast norður á bóginn. Aklawick heitir norðlæg kanadísk borg.
Stjórnin mun ætla að flytja borg þessa, vegna þess að jarðvegurinn
undir henni hefur þiðnað, en áður var hann sífrosinn. Er borgin að
síga niður að yfirborði Mackenzie-fljótsins. 1 Norður-Noregi plægja
bændur nú land, sem var sífrosið fyrir einum mannsaldri. Finnast