Náttúrufræðingurinn - 1955, Blaðsíða 60

52
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
líkar bárust oft á góma í ungdæmi minu. Flestir voru í þeirri trú, að
valurinn notaði aðeins vængina sem vopn á rjúpuna, oftast gæfi hann
henni höggið á bakið, sem riði henni að fullu. En líka heyrði ég mann
segja frá því, að hann hefði verið sjónarvottur að þvi, að valur hefði
slegið liöfuð af rjúpu í einu höggi með vængnum. Þó ég væri nokkr-
um sinnum sjónarvottur að því, er valur framdi banaráð við rjúpur,
þá kunni ég ekki glöggt að deila það úr fjarska, hvort hann sló hana
með væng eða kló. Þó töldu allir, að hann notaði einungis vængina.
Nú heyri ég sagt, að hann noti aðeins kla'rnar. Trúlegt þykir mér,
að hann geri það sitt á hvað, eftir því sem á stendur. Þegar ég hef
séð val í vígaliug, myndar hann sig fremur til þess að slá með vængj-
um heldur en að beita klóm. Allir menn, sem ég hef talað við um
veiðiaðferð valsins, eru á einu máli um það, að vængirnir séu hans
aðalvopn, enda eru þeir ósviknir. Það er ekki einungis rjúpan, sem
fær að kenna á vængjum valsins, hvort sem hann beitir þeim til mat-
fanga eða til varnar eggjum sínum og ungum. Þá sögu hef ég heyrt
eftir manni, sem var á ferð hjá gljúfragili, þar sem valur var í hreiðri
sínu. Komu þá tvær álftir, sem flugu meðfram gilinu. Sveif valurinn
þá sem örskot frá hreiðri sínu og hjó í sömu svipan á háls annarrar
álftarinnar og það svo sleitulaust, að höfuðið fauk frá bolnum. Þessa
sögu mun engin ástæða að rengja. Af eigin reynslu get ég borið um
það, að ekki er við lambið að leika sér þar sem valurinn er í vígahug.
Set ég hér að lokum eitt atvik því til sönnunar. Það var snemma sum-
ars 1877, ég var þá sextán ára að aldri, að ég reið frá Húsavik í hesta-
leit austur á Selfjall, sem er einn hluti hins víðáttumikla heimalands
þeirrar jarðar. Þar er gil eitt, er Selgil heitir; er það víða með háum
gljúfrum, stórskorið og tignarlegt. Ég reið um stund meðfram þessu
gili og átti mér einskis ótta von. Fylgdi mér mórauður hundur, stór
og fallegur, bæði gæfur og vitur, þótti hann því mikið þarfaþing.
Þegar minnst varði kemur valur upp úr gljúfrinu með útþanda vængi,
lyftir sér fyrst hátt á loft, en lækkar svo flugið og rennir sér niður
yfir höfði mér, sýnilega albúinn til þess að gefa mér ósvikin högg með
vængjunum, en klónum otaði hann ekki. Ég veifaði svipu minni yfir
höfði mér og gekk svo um stund, þar til liann lækkaði flugið í einni
svipan og renndi sér beint á Móra minn, sem þá var við fæturna á
reiðhesti minum. 1 þetta sinn sá ég það bezt, að valurinn var enginn
óvaningur að beita vængjum sinum. Með leifturhraða gaf hann hund-
inum það voðahögg með vængnum, svo hann rauk um koll og vein-
aði eins hátt og hann hafði hljóðin til. Yalurinn renndi sér ofan í