Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1970, Page 15

Náttúrufræðingurinn - 1970, Page 15
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 109 án e£a hefur myndazt á þurrlendi, svo og hraungígir í Elliðaey þurfi að vera jafngamlir og móbergslög þessara eyja, enda fær það illa samræmst þeirri niðurstöðu minni, að móberg þessara eyja hafi myndazt og harðnað undir sjó. Hinsvegar er, að því er bezt verður séð, náið samband milli móbergs og hrauna í Brandi; mó- bergsgarðurinn myndar nú hálfhring utan um blágrýtisdrang, sem er gígtappi, og lárétt hraun sitja síðan hátt uppi í bröttum innvegg gíggarðsins. Hér ætti að vera um hliðstæðu við Surtsey að ræða. Hér skyldi þó haft í huga, að ef breiður gíggarður nær fyrst vel upp úr sjó og umlykur þétt djúpan, víðan gíg, er ekki útilokað, að gígurinn þorni við áframhaldandi gos og hraun geti þá runnið og setzt fyrir innan garðs neðan sjávarmarka. Þetta verður þó að kanna vel hverju sinni. En hraungosin í Bjarnarey og Elliðey verð ég að telja tilkomin seint í sögunni og eftir að eyjarnar risu úr sæ. Hér kem ég að ítarlegum rannsóknum Sveins Jakobssonar jarð- fræðings, sem hann gerði að efni í prófritgerð, og hefur birt bráða- birgðaskýrslu um. Þýðingarmesta framlag hans þar er krystalla- fræðileg og efnafræðileg rannsókn berggerðanna, sem fyrir koma. í öðru lagi hefur hann kannað jarðvegssnið bæði á Heimaey og í Úteyjum og fundið sömu megin-öskulögin allsstaðar, svo að hægt er að bera saman aldur þeirra undirlaga, sem jarðvegurinn leggst á. Samkvæmt sniðunum má heita, að sami jarðvegurinn leggist á Helgafellshraun, Stórhöfðahraun í 70 m hæð, Elliðaeyjarhraun og Bjarnareyjarhraun. Eftir því virðast öll þessi hraun vera jafngömul, segjum 4000 til 5000 ára. En hér er eitt varhugavert. Við vitum, að Stórhöfðahraunið er ekki aðeins talsvert eldra en Helgafellshraun, heldur lagðist fyrst hið 10—15 m þykka lag C yfir Stórhöfðahraun. Það lag vantar algerlega í þverskurðinn, svo að, það hefur fyrst orð- ið að fjúka burt, áður en jarðvegurinn gat lagzt beint á hraunið. En getur þá ekki á sama hátt vantað einhver eldri gosöskulög ofan á hraunin í Elliðaey og Bjarnarey, sem hurfu áður en jarðvegurinn tók að myndast? Og loks leggst sami jarðvegur beint á sjávarsand í 100 m liæð norðvestan Sæfjalls, eftir athugunum Sigurðar Þórarinssonar, og er sá sandur þó eldri en Stórhöfðahraun. Af jarðvegsþverskurðinum á Stóra-Klifi og norðvestan Sæfjalls verð ég helzt að draga þá ályktun, að Eyjarnar hafi verið nær al- gerlega gróðurlausar þar til eftir Helgafellsgos, að Garðsenda-

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.