Náttúrufræðingurinn - 1970, Side 19

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
113
Hér gekk sjór því áfram milli hrauns og Kletts og fyrir botni, með-
fram Klifi og að Há, safnaðist fyrir breiða, Botninn, með hæð í
samræmi við núverandi sjávarmál. En þar að kom, að stórgrýtis-
grandi teyði sig austan frá Urðum í átt til Heimakletts og mætti
þar öðrum granda. Undir Löngu er mikil urð úr stórgrýti, mest
móbergi, sem fallið hefur ofan úr hömrunum. Hefir sjór ekki náð
að lireinsa }:>etta hrun og er það því sennilega til komið eftir að
hraunin runnu og drógu þarna úr sjávargangi. En frá þessari urð
austanverðri óx grandi til suðurs og myndaði Ilörgaeyri, sem svo
er kölluð. Að lokum munu eyrarnar hafa náð saman, eða því sem
næst. Mér Jrykir nú sennilegast, að þessir grandar hafi einkum orð-
ið til á sama illviðraskeiðinu, sem ég nefndi í sambandi við Kapla-
gjótu. En er tíðarfar mildaðist aldirnar kringum landnám, var
aðflutningur efnis minni frá Urðum og þá munu grandarnir eða
grandinn hafa tærst í miðju og við Jrað opnast Leiðin inn í höfn-
ina. Enn mun Jió norðurendinn, Hörgaeyrin, hafa staðið vel upp
úr sjó um landnám og fram yfir 1269, er kirkjan var lögð niður
norðan vogsins (Þorkell Jóhannesson, Örnefni í Vestmannaeyjum,
Þjóðvinafél. 1938), en hún hafði fyrst verið reist Jxar Kristnitöku-
árið, og var Jrá leiðin opin inn í höfnina („ var hlutað til, hvoru-
megin vogsins standa skyldi“). Vafasamt er hvar norðan vogsins
kirkjan hefur staðið, en hitt skiptir mestu máli hér, að, Jaegar
Hörgaeyrin var hætt að veita vörn gegn brimutn, var kirkjan í
bráðri hættu, eins þótt hún hefði t.d. verið reist við Kleifnaberg,
eins og sumum hefur dottið í hug vegna mannabeina, er þar
fundust.
En málið horfir nokkuð öðruvísi við að Jrví er Eiðið snertir.
Efnið í það er komið frá Skönsum, þ.e. sjávarhlið Stóra-Klifs. Hér
þurfti ekki að bíða eftir Helgafellshraunum til að fá efni í granda;
hér verður að hefja söguna miklu fyrr. Á -f-40 m sjávarskeiðinu
hefur strandlínan verið langt norðan Klifs og Heimakletts, eða í
nánd við núverandi 40 m dýptarlínu, sbr. 4. mynd. Er athyglisvert
í því sambandi, að djúpa sjávarhella vantar ltér við ströndina.
Hinsvegar gengur 40 m dýptarlínan nærri alveg upp að Yztakletti
og Klettshelli og talar það sínu rnáli. Ef til vill verður eyðingin að
norðan meiri við nokkru hærra sjávarborð en -f-40 m. En hvað
sem um það er, þá má ætla, að land- eða grandasamband hafi
snemma verið milli Klifs og Kletts. Þó eru Neðri-Kleifar umkringd-
8