Náttúrufræðingurinn - 1975, Blaðsíða 40

164
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
að framkalla breytileikann í snefilefnamagninu. Þessi skýring er
bæði ruglingsleg og sennilega óraunhæf, því að slík kristöllun hefði
mjög ákveðin áhrif á aðalefni bergsins. Þess gætir ekki. Eins mætti
spyrja, hvaða kristallar voru þetta og hvar eru þeir nú? Við því er
ekkert svar.
Með hliðsjón af hugmyndum Bunsens mætti spyrja, hvort blönd-
un tveggja kvikutegunda gæfi betri skýringu. Frumskilyrði þess að
svo megi verða er, að munurinn á snefilefnainnihaldi kvikutegund-
anna beggja sé hlutfallslega mun rneiri en munur á innihaldi aðal-
efna. Með því móti einu fæst við blöndun greinileg tilfærsla á snefil-
efnamagni án verulegrar breytingar á magni aðalefna.
Þá liggur beint við að skoða efnasamsetningu vikursins ljósa, sem
upp kom samtímis dökku gjóskunni á fyrsta degi gossins 1970. Kísil-
magn ljósa vikursins er 66,6 hundraðshlutar Si02. Ljósi vikurinn
inniheldur 610 milljónustu hluta af zirkóníum og 83 milljónustu
hluta af yttríum. Hraunið H-70-13 inniheldur 365 milljónustu
zirkóníums og 62 milljónustu hluta yttríums. í vikrinum er 1,25
sinnum meiri kísill, 1,67 sinnum meiri zirkóníum og 1,34 sinnum
meiri yttríum en í hrauninu. Þessi hlutfallslegi munur bendir til
þess að blöndun þessara tveggja kvikutegunda kunni að leiða til
samsetningar, sem svipar til þeirrar gjósku, sem upp kom á fyrstu
tveim dögum gossins. Blöndunin leiðir til magnbreytingar á öllum
efnum. Blandan verður í einu og öllu að svara til raunverulegrar
samsetningar fyrstu dökku gjóskunnar.
Tafla 5 sýnir reiknaðar blöndur þar sem gengið er út frá ljósa
vikrinum frá 1970 og því hrauni frá sama gosi, sem hafði lægst magn
kísils.
í fyrstu blöndunni (1, tafla 5) er lrlutfallið milli vökvanna
þannig valið, að blandan hafi svipað hlutfall zirkóníums og yttrí-
ums og bomba frá Hlíðargígum, sem féll í Sölvahrauni fyrstu gos-
nóttina. Þessi blanda er gerð úr 85,5 hlundraðshlutum H-70-13, sem
kom frá öldugígum 21. maí og 14,5 hundraðshlutum H-70-72, en
það er ljósi vikurinn frá fyrsta degi gossins.
Ef blandan og bomban H-70-3 frá Hlíðargígum eru borin sam-
an er samkvæmnin furðu góð í öllum atriðum. Helst er það snefil-
efnið vanadíum, sem sker sig úr, en aðferðin við ákvörðun þess efnis
er hugsanlega ekki álíka örugg og aðrar aðferðir.
Tvær blöndur voru reiknaðar út til viðbótar. Sú fyrri (2, tafla 5)