Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1991, Síða 70

Náttúrufræðingurinn - 1991, Síða 70
5. mynd. Skjálftarit úr mælum á Akureyri er sýnir skjálfta sem varð 11. ágúst 1974 og átti upptök við landamæri Tadsjikistan og Sinkiang í Mið-Asíu (39,5° N, 73,8° A). Mælarnir eru svokallaðir langbylgjumælar, en þeir eru næmir fyrir bylgjum með sveiflutíma á bil- inu 15-100 sekúndur. Efri línan sýnir hreyfingu í lóðrétta stefnu, neðri línan hreyfingu í norður og suður. Bylgjurnar berast úr austnorðaustri. Efri línan sýnir því betur P-bylgjur og Rayleigh-bylgjur, neðri línan S-bylgjur og Love-bylgjur. Seismograms from the long- period seismographs in Akureyri in N Iceland. The earthquake recorded occurred in Central Asia on August II, 1974, at a distance of 55°. The waves arrive nearly from the east, so P-waves and Rayleigh waves are mostly recorded on the vertical component, S- waves and Love waves are more pronounced on tlie N-S component. Hér eru á ferðinni bylgjurnar tvær. P- bylgjan hefur hærri sveiflutíðni en S- bylgjan, getur farið yfir 30 Hz og verður þá heyranleg. Hún hefur hins vegar oft minna útslag en S-bylgjan. Ef skjálftinn er lítill er því S-bylgjan fyrsta bylgjan sem finnst. P-bylgjan heyrist aðeins. Þegar fjarlægðin verður meiri kem- ur að því að P-bylgja sem farið hefur niður fyrir jarðskorpuna er fljótari í förum en sú sem farið hefur um skorpuna. Þá má oft greina báðar bylgjurnar á skjálftaritinu. Til að- greiningar er skorpubylgjan stundum táknuð með Pg en sú sem dýpra fer með P„. Sama á við um Sg og S„ en oft er erfiðara að greina þær sundur. Sn-bylgjan er einnig oft ógreinileg hér á landi eins og áður er getið. Þegar skjálfti nálgast stærðina 5 mælast bylgjur frá honum víða um heim. Það eru einkum löngu bylgjurn- ar sem berast langar leiðir því þær deyfast hægar en þær stuttu. Þessar bylgjur berast djúpt um jörðina, með- al annars vegna kúlulögunar hennar. Oft má á sama skjálftaritinu sjá bylgj- ur sem hafa endurkastast frá yfirborð- inu og hinum ýmsu lagamótum í jörð- inni. Á 5. mynd eru sýnd skjálftarit úr langbylgjumælum sem reknir hafa verið á Akureyri síðan 1964. Þau sýna bylgjur frá stórum skjálfta, sem átti upptök í Mið-Asíu. Þar má til dæmis sjá PP og PPP, en það eru P-bylgjur sem hafa endurkastast einu sinni og tvisvar við yfirborð jarðar. Einnig sjást SS og SSS, en það eru S-bylgjur sem hafa að mestu farið sömu leið. Skömmu á eftir SSS-bylgjunni kemur Love-bylgjan (LQ), en hún kemur 64
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.