Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1991, Side 76

Náttúrufræðingurinn - 1991, Side 76
FERLIN í KVIKUHÓLFUM - BLÖNDUN OG SNERTIKÆLING Ljóst er að í einu og sama kvikuhólfinu geta verið samtímis til staðar gjör- ólíkar bergkvikur, t.d. súr kvika og basísk, kvikur sem einar sér leiða til basalts og rýólíts (líparíts) eða gabbrós og granófýrs þegar þær storkna. Fað lítur út fyrir að í sumum tilvikum hafi súra kvikan orðið til við kristöllun- arþróun úr basísku kvikunni, cn í öðrum tilvikum virðast hinar ólíku kvikur ekki vera venslaðar á þennan hátt heldur alls óskyldar. Þær hafa þá annað hvort báðar borist inn í kvikuhólfið utan frá, en frá mismunandi stöðum, mynd- aðar við mismunandi skilyrði, eða súra kvikan hefur orðið til í kvikuhólfinu við það að grannberg þess (veggirnir) bráðnaði. Fleira getur reyndar komið til. Það er ljóst að örlög kvikanna undir þessum kringumstæðum geta verið margvísleg. Tvennt virðist algengast. Annars vegar gerist það að kvikurnar blandast og til verða kvikur sem að efnasamsetningu eru millistig hinna, allt eftir hlutföllum blöndunnar. Stundum virðist eins og þessi blöndun gangi ekki auðveldlega og í bergi, sem orðið hefur til úr svona kvikum, eimir gjarnan eftir af illa blönduðum einingum þeirra. Hins vegar virðist það koma fyrir að ólíkar kvikur ná alls ekki að blandast í kvikuhólfum. Líklega gerist þetta helst þegar hitastigsmunur kvikanna er mikill þegar þær snertast og ef umtalsverð hreyfing á sér stað á kvikum í hólfinu. Þá gerist það við snertingu kvikanna að sú heita kælist á snertiflötum við kaldari kvikuna og verður stíf og þannig hindrast blöndun. Við þetta yfirhitnar hins vegar kaldari kvikan (sú súra). Þá lækkar seigja hennar og hún getur smogið um injóar rásir og sprungur sem hún annars getur ekki. A myndinni sem tekin er í innskotinu í Eystra-Horni sést tvíkvikuberg, dökkt basalt og Ijós granófýr, sem myndar margslungna flækju af dökkum basalt- bólstrum og brotum í ljósum granófýrpokum. Basaltið er gjarnan sundurskorið af örfínum æðum úr granófýr. Ljósm. Páll Imsland. Páll Imsland Náttúrufræöingurinn 61 (1), bls. 70, 1991. 70

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.