Fréttablaðið - 23.05.2009, Blaðsíða 22

22 23. maí 2009 LAUGARDAGUR
F
ólk hafði ekki mikið
tengt þingmanninn
Árna Pál við félags-
mál fyrr en nú. Hvað
ert þú að gera í þessu
ráðuneyti?
Það er náttúrlega formaðurinn
sem skipar okkur til verka, en ég
hef unnið á þessu sviði og þekki
vel til húsnæðismálanna. Svo hef
ég líka verið að vinna í velferðar-
málunum á vettvangi heilbrigðis-
nefndar.
En þessi prinsipp sem að baki
liggja í kaupum ríkisins á velferð-
arþjónustu, að við höldum utan
um þau með öguðum hætti, það
er ekkert nýtt fyrir mér. Það þarf
að setja velferðarþjónustuna í for-
gang með skynsamlegum hætti.
Við höfum náð að leiðrétta mikla
öfugþróun sem varð í stjórnar-
tíð Sjálfstæðis- og Framsóknar-
flokks, þar sem kjör lífeyrisþega
og barnafjölskyldna versnuðu
mjög. Við náðum að bæta mjög í
á þessum árum 2007 og 2008 og
gjörbættum kjör verst settu líf-
eyrisþeganna, sem hækkuðu um
42 prósent á þessum árum. Við
þurfum að verja þennan ávinning.
Það er mjög stórt verkefni að gera
það fyrir hönd flokksins að sinna
þessu lykilráðuneyti að því leyti að
við erum með bæði velferðarmálin
og vinnumarkaðsmálin undir.
En í spurningunni felst vana-
hugsun okkar, að hugsa í ólíkum
hólfum um efnahagsmál og vel-
ferðarmál. Þetta er ekki hægt,
því við sjáum núna sem aldrei
fyrr hvað traust velferðarkerfi er
mikil forsenda verðmætasköpun-
ar í landinu. Við erum í baráttu
við tímann við að koma fólki út
á vinnumarkaðinn aftur og bæta
við starfshæfni þess þannig að
það geti sótt um störf sem það átti
kannski ekki séns í áður.
Reyndar er það góða við stöð-
una, að af þessum 16.700 sem eru
atvinnulausir eru 4.700 á hluta-
bótum, í starfsmenntun eða slíku.
Það er þetta stór hluti og mark-
miðið er að fjölga í þessum hópi.
Við megum ekki við því sem sam-
félag að missa stóran hluta fólks í
langtíma atvinnuleysi. Við þekkj-
um það af reynslu Finna og Fær-
eyinga.
Nú ert þú stundum uppnefnd-
ur hægri krati. Hvernig líst þér
á samstarf við VG, hefðir þú ekki
frekar viljað vinna með öðrum?
Nei, ég veit nú ekki alveg hvað
ég gerði til að verðskulda þann
stimpil. Í grunninn snýst þetta
um það að saman þarf að fara
verðmætasköpun og velferð. Ég
er ágætlega sáttur við það að í
þessari ríkisstjórn höfum við náð
góðum samhljómi um þetta. Það
er líka mikilvægt að hafa í huga
að við sóttumst ekki eftir því að
ríkisvæða atvinnulífið. Það varð
hrun og við sitjum uppi með opin-
ber afskipti sem eru miklu meiri
en við höfðum vænst. Þá þarf að
tryggja að þessi afskipti verði fag-
leg og takmörkuð og að ríkið losni
sem fyrst við eignarhald í fyrir-
tækjum á samkeppnismarkaði.
Einnig er mikilvægt að tryggja
faglega umgjörð á meðan á þessum
afskiptum stendur. Þess vegna held
ég að andstaða stjórnarandstöð-
unnar við eignarumsýslufélagið
sé á misskilningi byggð, því það er
mikilvægt að við höfum almennan
löggjafarramma um afskipti hins
opinbera af atvinnulífinu, bæði í
tíma og rúmi. Við eigum ekki að
óþörfu að bæta pólitískum afskipt-
um við hin opinberu.
Hafið þið áhyggjur af pólitísk-
um afskiptum og ráðningum? Fyrir
Icesave-nefndinni fer nú Svavar
Gestsson. Var það faglegasta ráðn-
ing sem hugsast gat?
Ég get ekki tjáð mig um forsend-
ur þeirrar ráðningar, en Svavar
hefur auðvitað staðið sig vel sem
sendiherra.
Það ákall sem við stöndum
frammi fyrir núna, eftir lýðræð-
isbyltingu síðasta vetrar, er að
við vinnum öll mál með gagnsæj-
um hætti svo þau standist faglega
skoðun. Ég fagnaði því mjög til
dæmis þegar ég sá áherslur Borg-
arahreyfingarinnar um að sett
yrði fagleg viðræðunefnd um Evr-
ópumálið. Ég er algjörlega sam-
mála því. Þegar við förum í svona
stórmál verður allt að vera hreint
og klárt og faglegt. Við verðum að
standa undir því.
Eruð þið farin að máta menn í
viðræðunefndina?
Utanríkisráðherra er með það
á sinni könnu. En þetta verður að
vera á faglegum forsendum.
Evrópusambandið
Hvernig er samstarfið í ljósi ESB-
tillögu? Það virðist stundum ólík-
legt að þið fáið stuðning VG.
Ég virði auðvitað rétt vina
minna í VG til að hafa aðrar skoð-
anir á þessu máli. Það eru meira
að segja nokkrir stuðningsmenn
Samfylkingarinnar á móti aðild,
þótt ekki séu þeir margir.
Það sem við höfum búið til með
VG er farvegur til að málið fái
þinglega afgreiðslu og að meiri-
hlutinn fái að láta vilja sinn í ljós.
Auðvitað stendur ríkisstjórn-
in að þessari tillögu en síðan eru
engin flokksbönd þegar kemur
að afgreiðslu hennar. Ég held að
margir í VG hafi áhuga á að styðja
þetta, þótt þeir séu ekki sannfærð-
ir um aðild að ESB, því það sem
þetta ferli býður upp á er óskap-
lega mikilvægt fyrir málið í heild.
Sama hvort fólk er með eða á móti,
þá skiptir ekkert meira máli en að
vanda sig við undirbúninginn og
við aðildarumsóknina eins og hægt
er. Einungis þannig verður sátt um
niðurstöðuna, hver sem hún verð-
ur. Ef menn ætla að kasta hér til
höndunum og leggjast í skotgrafa-
hernað er hætt við því að við búum
þessu verkefni mjög neikvæða
umgjörð. Þá er líka hætta á að við
vöndum okkur ekki eins og hægt
er. Það þýðir að það verður hvorki
sátt um já eða nei niðurstöðu. Fólk
mun alltaf spyrja: hvað ef við hefð-
um vandað okkur betur?
Þið hafið enga tryggingu fyrir
stuðningi VG?
Tilfinning mín er sú að ein-
hverjir þingmenn VG muni greiða
atkvæði með þessu, það er alveg
ljóst þannig, en ég er ekki í hausa-
talningu, enda hafa þeir frábeðið
sér það.
Ég held að það sé mikilvægt að
víkka okkar sýn í þessu máli. Og
ég trúi því ekki fyrr en ég tek á
því að fólk í stjórnarandstöðu,
sem hefur talað í þá átt að það vilji
aðildarviðræður, ætli að fara að
greiða atkvæði gegn þeim þegar
tækifæri gefst til, út af einhverjum
misskildum stundarhagsmunum.
Ég held að sagan muni dæma það
fólk mjög harkalega, sem þannig
fer með atkvæði sitt. Við eigum að
sameinast um þetta. Flokksþing
Framsóknar samþykkti aðildar-
viðræður og það er fylgi við þær
víða innan Sjálfstæðisflokks. Þing-
menn verða að greiða atkvæði í
samræmi við sannfæringu sína.
Er þetta brýnasta málið núna?
Maður heyrir fólk stundum tala um
þessa stjórn þannig að hún hugsi
bara um nektardans, ESB-aðild
eftir nokkur ár og sykurskatt. Ekki
um hinn raunverulega vanda.
Þú verður að takast á við fram-
tíðarstefnumótun strax. Þegar þau
leiðarljós sem þú siglir eftir eru
slökknuð, þá getur þú ekki hald-
ið áfram að sigla og sagt að við
tökum ákvörðun um það seinna
hvert við ætlum. Peningastefnan
sem við fylgjum er ónýt og hinir
flokkarnir heykjast á því að draga
af því rökrétta ályktun og horfa til
einu mögulegu peningamálastefn-
unnar við þessar aðstæður. Það er
stefna um upptöku evru á grund-
velli aðildar.
Mér finnst það ekki lýsa miklu
hugrekki að ætla að halda áfram að
sigla með ljósin slökkt. Við hljótum
að finna ný ljós. Við munum brátt
fjalla á Alþingi um stefnumörkum
í ríkisfjármálum til næstu ára. Allt
mun þetta gefa fyrirheit um stöð-
ugleika og draga úr óvissu sem er
mjög brýnt. Ekki bara til að upp-
fylla skilyrði samkomulagsins við
AGS, heldur líka til að auka tiltrú
þjóðarinnar meðal erlendra lánar-
drottna. Við erum nú að borga tugi
milljarða að óþörfu í vaxtagreiðsl-
ur til erlendra lánardrottna vegna
þeirrar óvissu sem er um framtíð-
arstefnumörkun í landinu. Óviss-
an um framtíðina kostar beinharða
peninga.
Með aðildarviðræðum og fram-
tíðarstefnumörkun í ríkisfjármál-
um sköpum við aðstæður til að fyr-
irtæki fari að ráða fólk. Tækifærin
eru auðvitað núna fyrir framsækin
fyrirtæki, þegar vaxtalækkunar-
ferlið er hafið. En þá verða þau að
geta treyst ríkisstjórninni til þess
að árangurinn sem við erum að ná
núna fari ekki allur forgörðum á
næstu árum. Þess vegna skiptir
ESB-aðild og stefnumörkun í rík-
isfjármálum öllu máli.
Höfum ekki sparað inn að beini
Í stjórnarsáttmálanum er einmitt
ekki mikið um hvað eigi að gera
í ríkisfjármálum. Hvað ætlið þið
að skera mikið niður á kjörtíma-
bilinu?
Það eru nýmæli í stjórnarsátt-
málanum að við kveðum á um for-
gangsröðun, að áhættu- og árang-
ursmat eigi að ráða niðurskurði.
Við höfum bitra reynslu af því í
aðhaldsaðgerðum á fyrri tíð að
ákvarðanir voru teknar af handa-
hófi sem leiddi til meiri kostnað-
ar fyrir ríkið. Ég hef bent á það í
ríkisstjórn að við sjáum strax að
ríkisstofnanir eru farnar að spara
með því að setja fólk á hlutabæt-
ur. Þá er verið að spara, strangt
til tekið, en auka útgjöld annars
staðar. Við þurfum að meta í hvert
skipti hvernig megi spara þannig
að það hafi sem minnstan samfé-
lagslegan kostnað í för með sér.
Í stjórnarsáttmálanum stend-
ur líka að byggja eigi á þekkingu
neytenda og veitanda. Við höfum
mjög takmarkaða hefð fyrir því á
Íslandi að tala við notendur, sér-
staklega í velferðarþjónustu. Það
hefur ekki verið til siðs að tala til
dæmis við fatlaða um þetta. Það
getur vel verið að notendurnir vilji
hafa eitthvað allt annað og ódýrara
fyrirkomulag en tíðkast hefur, eða
sjái sparnaðarkosti sem veitendur
þjónustunnar sjá ekki.
Við ætlum að verja velferð og
störf, en það þýðir ekki að við
getum varið öll störf. Nú þurfum
við að sjá hvert þanþol skattkerfis-
ins er. Það er alveg augljóst að við
þurfum að fara blandaða leið. Við
getum ekki bara skattlagt okkur út
úr þessum vanda, en það er ekki
heldur þannig að við getum bara
skorið niður því þá þyrftum við að
gera tíu til fimmtán þúsund opin-
bera starfsmenn atvinnulausa. Við
eigum að leysa þetta núna en ekki
velta þessu yfir á komandi kyn-
slóðir.
Samkvæmt samkomulaginu við
AGS þurfið þið að skera niður um
Gömlu leiðarljósin eru slökknuð
Árni Páll Árnason er nýr félags- og tryggingamálaráðherra. Á hans könnu eru húsnæðismál, greiðsluaðlögun og ýmis velferð-
armál. Klemens Ólafur Þrastarson yfirheyrði Árna um niðurskurðaráætlanir, skuldir heimila og samstarfið við VG. Árni útskýrir
hvers vegna aðild að Evrópusambandinu sé svo brýn. Áframhald krónu sé ákall um endalaus álver, og flótta úr landi.
TVÖFALDAN ESPRESSÓ Árni Páll Árnason er orðinn ráðherra og hefur í nógu að snúast. Hann missti af hádegisskokkinu áður en hann kom í viðtalið og var svo rokinn á þing-
flokksfund, klukkustund síðar.
Ráðuneyti Árna Páls sér um
atvinnuleysisbætur. En myndi
ráðherrann persónulega treysta sér
til að vera á bótum í dag? Ef ekki,
væri hann þá sáttur við að skella
sér í greiðsluaðlögun?
„Ég held að það yrði að vera.
Engan langar til þess, en við
verðum að takast á við það sem
forlögin búa okkur. Auðvitað var ég
búinn að stofna til skulda. Maður
nagar sig í handarbökin yfir því að
maður hefði átt að fara varlegar
í skuldsetningu en ég er eins og
annað ungt fólk sem var að mynda
eignir. Ég kannski ofmat getu mína
til þess, en maður tekur bara því
sem aðstæður rétta manni og á
endanum þurfum við að standa
undir því sem fólk, að vinna úr
þessari stöðu.
Það er líka mikill lærdómur að
upplifa á eigin skinni lækkandi
laun og atvinnumissi ástvina. Ég
upplifði þetta í vetur, þegar konan
mín missti vinnuna. Við þurftum
að finna út úr þeirri stöðu. Hún
er blessunarlega búin að fá vinnu
aftur, en hversu lengi veit ég ekki.
Við erum bara venjulegt fólk að
glíma við venjuleg vandamál að
þessu leyti.
En við getum ekki haft atvinnu-
leysisbætur ríflegri en lægstu laun.
Við verðum að tryggja að það
sé ávinningur af því að vinna og
að fólk njóti ávaxta af því. Svo er
það sameiginlegt verkefni okkar
að tryggja stöðugleika. Vegna
gjaldmiðilsins þurfum við að vinna
lengur en við ella þyrftum. Stór
hluti vinnuvikunnar fer í að vinna
fyrir krónuna.
Ég held að þegar við lítum til
baka þá þurfi maður að hugsa
hvort maður hefði ekki frekar viljað
eyða meiri tíma með fjölskyldunni
en með henni.
➜ NAGAR SIG Í HANDARBÖKIN