Fréttablaðið - 08.08.2009, Qupperneq 12

12 8. ágúst 2009 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Að því gefnu að þjóðir hafi eitthvað sem kalla má sál sýnist þjóðarsál Íslend-inga oft og tíðum vera í
meira lagi reikul í rásinni.
Þegar Íslendingar að mati þjóð-
höfðingja síns flugu hærra og sáu
lengra fram en aðrar þjóðir skynj-
aði þessi sál ekki dáðlausari þjóð í
viðskiptum en Dani, ekki nískara
fólk en Norðmenn og ekki svifa-
seinni menn en Breta. Þessar til-
finningar notuðu menn til að halda
því að fólki að slík yfirburðaþjóð
gæti aðeins tapað á því að bindast
félagsskap þeirra sem næst henni
standa.
Nú eru þessar þjóðir óvinir. Þær
beita áhrifum sínum í alþjóðasam-
félaginu til að knésetja væng-
brotna þjóðarsál
við ysta haf. Það
hugarástand er
nýtt til þess að
telja fólki trú um
að stolt Íslend-
inga sé meira en
svo að þeir geti
gengið í félags-
skap með kúg-
urum sínum sem
svo eru kallaðir.
Það er ýmist í ökkla eða eyra.
Æskilegt væri að meiri rækt yrði
lögð við undirstöður utanríkis-
stefnunnar og ekki síður festu í
allri meðferð þeirra mála. Rík-
ari áherslu þarf að leggja á utan-
ríkispólitískar rannsóknir. Miklu
skiptir aukheldur að byggja upp
breiðari samstöðu um þessi efni
en verið hefur um skeið. Stærri
þjóðir en við telja það nauðsynlegt
til að styrkja stöðu sína. Íslending-
ar þurfa rétt eins og aðrir utanrík-
ispólitíska festu.
Fyrstu alvarlegu utanríkispól-
itísku mistökin sem Íslending-
ar gerðu eftir lýðveldisstofnun
voru samningarnir við Bandarík-
in um varnarviðbúnað í ljósi nýrr-
ar stöðu eftir lok kalda stríðsins.
Rangt stöðumat leiddi til þess að
þráður slitnaði í samskiptum við þá
þjóð sem tekið hafði að sér varnir
landsins í hálfa öld. Pólitísk staða
Íslands veiktist fyrir vikið umfram
það sem leiddi af breyttum aðstæð-
um. Af þessum mistökum má draga
lærdóma.
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Þjóðarsál í stórum heimi
Það hefði verið rangt stöðumat að semja ekki um Icesave-málið eins og fyrri ríkisstjórn lagði
línur um. En það voru á hinn bóg-
inn afdrifarík mistök í vor sem
leið þegar forsætisráðherra mat
þá að ekki væri tilefni til að færa
pólitísk álitamál í þeim samning-
um upp á borð forsætisráðherra
landanna sem hlut eiga að máli.
Óumdeilt er að fjármálaráð-
herrann hefur haldið á málinu
af ábyrgð og festu af sinni hálfu.
En með því að ekki var reynt til
þrautar af mesta mögulega þunga
situr fjármálaráðherrann uppi
með andóf og tafaleiki ráðherra
og þingmanna í eigin flokki.
Nú er rætt um að samþykkja
ríkisábyrgðina með fyrirvör-
um. Aðferðafræðin við það skipt-
ir máli. Hafi menn í huga að lýsa
fyrirvörum í nefndaráliti hafa þeir
ekkert gildi, hvorki að íslenskum
lögum né gagnvart viðsemjend-
unum. Slíkt ráð gæti þó haft sál-
fræðilega þýðingu fyrir andófs-
menn í þingliði stjórnarinnar sem
komast ekki hjá því að lokum að
axla ábyrgð í samræmi við þær
skyldur sem þeir undirgengust
með myndun ríkisstjórnarinnar.
Komi fyrirvararnir fram sem
breyting á lagafrumvarpinu fer
um áhrif þeirra eftir efninu. Rúm-
ist þeir innan samningsins breyta
þeir engu. Staða Íslands veikist
hvorki né styrkist við það. Gangi
þeir lengra er komin upp ný staða
gagnvart viðsemjendunum sem
þeir eru ekki bundnir af.
Slík niðurstaða getur miðað að
efnislega skynsamlegri niður-
stöðu í samningagerðinni. Á hinn
bóginn er ekki mikill sómi að því
að standa að samningum við aðrar
þjóðir með slíkum hætti.
Andóf stjórnarþingmanna
Geti Alþingi ekki fallist á samningana óbreytta á það að réttu lagi að fela ríkisstjórninni að taka
málið upp til nýrrar umfjöllunar.
Eftir stjórnarskránni er það hún
sem gerir samninga við önnur ríki.
Alþingi þarf í sumum tilvikum að
staðfesta þá en öðrum ekki. Í þessu
falli kemur einungis ríkisábyrgð
á skuldbindingum samningsins til
kasta Alþingis.
Meðferð samningamála af þessu
tagi hefur verulega þýðingu fyrir
álit landsins og stöðu. Sú staðreynd
að ríkisstjórnin hefur ekki haft
vald á málinu og ekki notið ótví-
ræðs stuðnings meirihluta Alþingis
hefur valdið tvenns konar skaða.
Fyrst er á það að líta að töfin og
óvissan hefur valdið verulegu efna-
hagslegu tjóni. Hún hefur seinkað
endurreisn efnahagsstarfseminnar.
Hver dagur er dýr í þeim efnum.
Í annan stað ber málsmeðferðin út
á við merki um reikult stjórnarfar.
Það veikir stöðu landsins í alþjóða-
samfélaginu á sama tíma og þörfin
fyrir að sýna festu og ávinna land-
inu traust hefur aldrei verið meiri.
Vandinn í stöðunni eins og málum
er komið er sá að tíminn hefur
hlaupið frá mönnum í sumar. Þeir
ráðherrar og þingmenn stjórnar-
flokkanna sem verið hafa í andófi
áttu að réttu lagi að krefjast þess
á fyrstu stigum að endanlega yrði
gert út um málið á vettvangi forsæt-
isráðherranna. Í stað þess hafa þeir
eytt heilu sumri í að semja við sjálfa
sig um lausn á milliríkjasamningi.
Efnislegar breytingar á samning-
um við erlend ríki eru einfaldlega
ekki ákveðnar með einhliða laga-
breytingum. Þær eru gerðar við
samningaborðið á vettvangi fram-
kvæmdavaldshafa landanna. Í þing-
ræðisskipulagi hefur ríkisstjórnin
forystu bæði fyrir Alþingi og fram-
kvæmdavaldinu. Framvinda málsins
í þinginu er því á hennar ábyrgð.
Málsmeðferðin öll á að taka mið
af þeirri festu sem þarf að ríkja í
samskiptum við aðrar þjóðir.
Rétt málsmeðferð
Í
bíómyndum eru persónur stundum látnar flakka aftur
og fram í tíma. Jafnvel getur tekist svo vel til hjá hetjum
hvíta tjaldsins að þeim lánist að afstýra slysi eða andláti
sem þegar er orðið með því að fara með tímavél aftur
fyrir voðaatburðinn og koma í veg fyrir að hann eigi sér
stað.
Gott væri nú, og ekki síður gagnlegt, að geta farið nokkur
ár aftur í tímann og lagað til regluverk, eftirlit og jafnvel sið-
ferðiskennd einhvers hóps manna. Slík ferðalög eru hins vegar
ekki í boði utan hinna uppdiktuðu heima. Ekki er heldur hægt
að snúa loforðum sem gefin voru í samskiptum við önnur ríki
í kjölfar hrunsins, án þess að það hefði afdrifaríkar og ófyrir-
sjáanlegar afleiðingar.
Umræðan um Icesave-ábyrgðina er þó iðulega á þann veg að
svo virðist sem menn telji að hægt sé að fara aftur fyrir hrun,
eða aftur fyrir ákvarðanir sem teknar voru í kjölfar hrunsins
og hefja leikinn þar, eins og loforð og vilyrði hefðu aldrei verið
gefin. Margt hefði vissulega mátt gera öðruvísi þá, og betur,
en atburðarás sem átti sér stað fyrir mörgum mánuðum verð-
ur ekki snúið. Ákveðnar forsendur eru gefnar og út frá þeim
verður að vinna. Tímanum sem fer í að ræða um breytingar á
þessum forsendum og loforðum sem raunar, vel á minnst, voru
gefin af forsvarsmönnum annarrar ríkisstjórnar en þeirrar
sem nú situr, er því illa varið.
Hver dagur sem líður án þess að lokahnúturinn sé bundinn á
Icesave-deiluna er dýr. Þeim mun lengur sem það dregst þeim
mun erfiðara getur orðið að standa undir skuldbindingunum í
framtíðinni. Tafirnar sem verða á uppbyggingarstarfinu geta
kostað fyrirtæki lífið og þar með fólk atvinnuna.
Á lokum Icesave-deilunnar velta hlutir sem skipta sköpum í
endurreisninni. Þar ber fyrst að nefna samstarfið við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn og lánin sem Norðurlandaþjóðirnar hafa heit-
ið okkur að uppfylltum skilyrðum.
Allt tal um svik nágrannaþjóðanna og vinslit er raunar furðu-
legt. Hvað telja menn að Ísland hafi lagt inn hjá Norðurlanda-
þjóðunum til þess að verðskulda lán frá þeim sem alls óvíst
væri hvort og þá hvernig hægt yrði að endurgreiða? Það er
ekki eins og þessar nágrannaþjóðir séu nú að liðsinna okkur
Íslendingum í kjölfar náttúruhamfara, eins og þær hafa gert
myndarlega áður, heldur er verið að aðstoða okkur út úr krögg-
um sem komnar eru til af mannavöldum.
Íslenskur almenningur stofnaði ekki til Icesave-skuldbind-
inganna. Það er því ofureðlilegt að hann skuli vera ósáttur við
að þurfa að bera þennan skuldabagga sem þar að auki er af
ófyrirsjáanlegri stærð. Það er hins vegar ófært að stjórnmála-
menn skuli reyna að afla sér vinsælda með óábyrgri afstöðu til
ábyrgðar á þessari skuld.
Þeir sem stóðu hina pólitísku vakt, þegar allt virtist leika í
lyndi í efnahagsmálum þjóðarinnar og einnig þegar á ógæfu-
hliðina seig og loks þegar allt hrundi, geta ekki leyft sér að
leika sér að fjöreggi þjóðarinnar í pólitískum skollaleik. Sömu-
leiðis verður stjórnarandstöðunni innan stjórnarflokkanna að
linna.
Fortíðinni verður ekki breytt. Nú þarf að horfa til framtíðar.
Nú þarf að horfa til framtíðar.
Það er búið
sem búið er
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR