Fréttablaðið - 08.08.2009, Blaðsíða 16

16 8. ágúst 2009 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Vigdís Hauksdóttir
skrifar um ríkisstjórn-
ina
Hin svokallaða velferð-arstjórn undir forystu
Jóhönnu Sigurðardóttur
hefur nú tekið ákvörðun
um að skerða grunnlífeyri
eldri borgara og öryrkja
sem hingað til hefur verið ósnert-
anlegur. Velferðarbrú Samfylk-
ingarinnar sem auglýst og boðuð
var fyrir kosningar var aldrei á
dagskrá. Ekki voru liðnir margir
dagar frá kosningum þegar títt-
nefnd Jóhanna réðst af öllu afli á
grunnstólpa velferðarkerf-
isins í stað þess að byggja
á þeim framtíð og öruggt
skjól fyrir eldri borgara
og öryrkja.
Lagasetningu þurfti til
og með lögum nr. 70/2009
náði Jóhanna ásamt rík-
isstjórnarflokkunum að
leiða eftirfarandi í lands-
lög: Frítekjumark vegna
atvinnutekna var áður
1.315.200 á ári en er nú
480.000 eða 40.000 á mánuði. Frí-
tekjumark vegna atvinnutekna
öryrkja var áður 1.315.200 á ári en
er nú 300.000 eða 25.000 á mánuði.
Lífeyrissjóðsgreiðslur úr skyldu-
bundnum atvinnutengdum lífeyr-
issjóðum reiknast nú til frádrátt-
ar á grunnlífeyri. Frítekjumark á
skyldubundnum atvinnutengdum
lífeyrissjóði er einungis 10.000 á
mánuði.
Er hér um „einstakan árangur“
að ræða og ég fullyrði að nú hafi
verið slegið nýtt met í árásum á þá
sem minnst mega sín.
Höfundur er lögfræðingur og
þingmaður Framsóknarflokksins
í Reykjavíkurkjördæmi suður.
UMRÆÐAN
Einar Bjarna-
son skrifar
um fjölmiðla
Þessa dagana auglýsir RÚV
sig á eftirfarandi
hátt með skiltum
sem birtast í sjónvarpi:
„Allir fjölmiðlar neita því stað-
fastlega að þeir þjóni hagsmunum
eigenda sinna. Nema við sem leggj-
um okkur sérstaklega fram um það.
RÚV – 319.326 eigendur.“
Hér er á ferðinni lýðskrum og
áróður greiddur af ríkinu til höfuðs
einkareknum fjölmiðlum. RÚV er
að mælast til þess að fjölmiðlar eigi
ekki að vera í einkaeign, eða stað-
hæfir a.m.k. að það sé farsælla að
hafa fjölmiðla í ríkiseign. Morgun-
blaðið og Stöð 2 reiða sig á áskrif-
endur sína og þurfa því að leggja
sig alla fram til þess að þjóna þeim
því að þeir geta sagt upp áskriftinni,
öfugt við nauðungaráskriftina að
RÚV. Stöð 2 hefur enda verið í far-
arbroddi með nýjungar frá stofnun,
s.s. útsendingar í júlí og á fimmtu-
dögum, talsett barnaefni, stafrænar
útsendingar, plússtöðvar og margt
annað, vegna þess að Stöð 2 þjón-
ar hagsmunum áhorfenda skilyrð-
islaust. Óhætt er að segja að algjör
stöðnun ríkti í sjónvarpi meðan ríkið
eitt hafði leyfi til útsendinga.
Það er mikill misskilningur að
halda því fram að ríkiseign á fjöl-
miðli sé trygging fyrir því að hags-
muna allra sé best gætt. Það er allt-
af einhver sem fer með þá aðstöðu
og eign sem um er rætt. Ohf-væðing
RÚV fól í sér að efnisleg starfsemi
RÚV, dagskráin, er fyrst og fremst
á valdi eins manns, útvarpsstjóra,
sem ræður líka alla frétta- og dag-
skrárgerðarmenn og les fréttirnar,
jafnframt því að reka stofnunina. Sú
staðhæfing að Páll Magnússon eigi
RÚV ohf. er því mun nær raunveru-
leikanum en lýðskrum RÚV kostað
af skattgreiðendum.
Annað af þessum áróðursskilt-
um sem birtast í ríkissjónvarpinu
er með þessi skilaboð:
„Það er ekki siðlaust að eigend-
urnir skemmti sér á kostnað félags-
ins. Eigendurnir eiga að njóta for-
réttinda. RÚV – 319.326 eigendur.“
Með framangreindum áróðri
eru núverandi stjórnendur RÚV
að verja þá stefnu sína að RÚV eigi
fyrst og síðast að vera vinsældadrif-
ið afþreyingarsjónvarp. Nær væri
að auglýst væri eftir réttlætingu
fyrir því að slík samkeppnisstarf-
semi fái árlega að brenna upp millj-
örðum frá skattpíndum almenningi.
Þess má geta að fjölmiðlar í einka-
eigu geta ekki gengið út frá því sem
vísu að eigandinn breyti skuldum
sem tilkomnar eru út af taprekstri í
hlutafé. Slíkt gerðist einmitt nýver-
ið þegar 562 m.kr. skuld Ríkisút-
varpsins við ríkissjóð var breytt í
hlutafé. Þetta gerðist eftir að stjórn-
völd höfðu tryggt Ríkisútvarpinu
varlega áætlað 700 m.kr. í viðbótar-
tekjur árlega með hækkun á fyrir-
huguðum nefskatti fyrir síðustu jól.
Án þess þó að nokkrar takmarkan-
ir væru settar á ójafna samkeppni
RÚV á auglýsingamarkaði, en þær
takmarkanir höfðu verið kynntar
sem rökin fyrir hækkuninni.
Undirritaður var kynningar-
stjóri danska ríkissjónvarpsins,
DR1 og DR2, í 5 ár og lærði þar að
fjölmiðill í ríkiseign stígur varlega
til jarðar í samkeppni við þá miðla
sem ekki njóta þess að starfa í skjóli
skattpeninga. Það tíðkast einfald-
lega ekki erlendis að ríkisstofnan-
ir reyni að klekkja á fyrirtækjum í
einkarekstri.
Höfundur er framkvæmdastjóri
markaðssviðs 365 miðla og fyrr-
verandi kynningarstjóri DR1 og
DR2 Í Danmörku.
Eiga allir RÚV?
EINAR BJARNASON
UMRÆÐAN
Vilhjálmur H. Vilhjálmsson
skrifar um friðhelgi einkalífs-
ins
Í Danmörku og Noregi er lagt bann við því í lögum að taka
myndir af sakborningi í dóm-
húsi og á leiðinni til og frá
dómhúsi. Í lögum er jafnframt
kveðið á um viðurlög ef brotið
er gegn þessu banni og hefur fjölmiðlum verið
gert að greiða sektir vegna slíkra brota. Rökin
fyrir setningu framangreindra lagareglna í nor-
rænum rétti eru þau að með myndbirtingum af
sakborningi í dómhúsi og á leiðinni til og frá
dómhúsi sé brotið gegn friðhelgi einkalífs við-
komandi sakbornings sem nýtur verndar stjórn-
arskrár og alþjóðlegra mannréttindasáttmála.
Þessi rök eiga einnig við á Íslandi.
Í 71. gr. stjórnarskrárinnar er kveðið á um
friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu og
sambærilegt ákvæði er að finna í 1. mgr. 8. gr.
Mannréttindasáttmála Evrópu. Það er einn þátt-
ur í friðhelgi einkalífs að hver maður á rétt til
eigin myndar. Af því leiðir sú meginreglan að
myndataka og myndbirting af manni án hans
samþykkis felur í sér brot á friðhelgi einkalífs
hans. Samkvæmt sakamálalögum er sakborn-
ingi skylt að koma fyrir dóm við þingfestingu
sakamáls. Ef sakborningur hlýðir ekki fyrirkalli
dómara er heimilt að færa hann fyrir dóm með
valdi. Sakborningur hefur því ekkert val. Hann
getur ekki ákveðið að sitja heima í skjóli stjórn-
arskrárvarinna réttinda um friðhelgi heimilis og
einkalífs. Honum er skylt að koma fyrir dóm og
svara til saka.
Á vefsvæði héraðsdóms er birt dagskrá yfir
þau mál sem rekin eru fyrir viðkomandi dóm-
stóli. Í dagskránni er greint frá nafni sakborn-
ings, brotategund ásamt stað og stund þegar
sakborningur á að mæta fyrir dóm. Fjölmiðlar
fylgjast grannt með þessari dagskrá. Þegar sak-
borningur mætir fyrir dóm samkvæmt lagaboði
er hann því auðveld bráð fjölmiðla sem skeyta
oft engu um stjórnarskrárvarinn rétt viðkom-
andi sakbornings til friðhelgi einkalífs og rétt
hans til eigin myndar. Með vísan til framan-
greindra sjónarmiða verður að telja að sú skylda
hvíli ótvírætt á íslenskum stjórnvöldum að
tryggja grundvallarmannréttindi sakbornings,
þ.e. rétt til eigin myndar og friðhelgi einka-
lífs, séu virt við meðferð sakamála og þeir sem
brjóta gegn þessum grundvallarréttindum verði
beittir lögmæltum viðurlögum.
Hvort fylgja eigi fordæmi Norðmanna og Dana
og lögfesta bann við myndatökum af sakborningi
í dómhúsi og á leiðinni til og frá dómhúsi verð-
ur ekki lagt mat á hér, en það hljóta að vera lág-
marksréttindi sakbornings að hann þurfi ekki að
sæta því að teknar séu af honum myndir í dóm-
sal gegn vilja hans og þær birtar í fjölmiðlum.
Höfundur er
héraðsdómslögmaður.
VILHJÁLMUR H.
VILHJÁLMSSON
Myndatökur í dómsal
UMRÆÐAN
Ólafur S.
Andrésson
skrifar um
Kárahnjúka-
virkjun
Skuldir vegna raforku-
framleiðslu
til stóriðju ná
fljótlega tugum milljarða króna
– nema það kraftaverk gerist að
álverð tvöfaldist.
Gagnlegt er að færa heimilis-
bókhald og það er mikilvæg hjálp
við að ná endum saman. Aðalat-
riðið er að tekjurnar séu meiri
en útgjöldin. Fróðlegt er líka og
gagnlegt að færa einfalt bókhald
yfir rekstur fyrirtækja sem við
eigum – og berum ábyrgð á. Eitt
stærsta og mikilvægasta fyrir-
tækið í eigu okkar allra er Lands-
virkjun. Því miður er bókhald
Landsvirkjunar töluvert flókið og
góðum sérfræðingum er treyst
fyrir því. En ársskýrslur Lands-
virkjunar eru að mörgu leyti til
fyrirmyndar og þar er t.d. hægt
að finna allar helstu tölur sem
þarf til að færa einfalt bókhald
fyrir Kárahnjúkavirkjun.
Í meðfylgjandi töflu sést að
stofnkostnaður virkjunarinnar er
nálægt 160 milljörðum króna eða
tæplega 2,4 milljarðar bandaríkja-
dala sem er sú mynt sem orkan er
greidd með. Árleg útgjöld virkj-
unarinnar má meta út frá stofn-
kostnaði hennar. Varlega áætl-
að er rekstrarkostnaður um 2%,
önnur 2% bætast við vegna 50 ára
afskriftatíma og loks eru vaxta-
gjöld varla minni en 4%. Árstekj-
urnar þurfa því að ná a.m.k. 190
milljónum dala til að ná jöfnu og
helst vill þjóðin hafa einhvern arð
af fyrirtækinu.
Tekjur af raforkusölu eru
nokkuð á huldu en prýðilegur
útgangspunktur er í skýrslu iðn-
aðarráðherra frá 23. mars 2008,
þ.e. áætlaðar tekjur upp á 8643
milljónir króna eða 111 milljón-
ir dala. Út frá upplýsingum í árs-
skýrslum Landsvirkjunar 2007
og 2008, ásamt upplýsingum um
álframleiðslu í ársskýrslum Sam-
taka iðnaðarins, má ráða hversu
mikil orka var seld Fjarðaáli árið
2008 svo og hvert meðalverð orku
til stóriðju var. Vitað er að orku-
verðið er beintengt álverði og
þannig sést að orkuverð til álvera
nær ekki 20 mils eða 20 þúsund-
ustu úr bandaríkjadal fyrir kíló-
vattstundina þegar álverð er 2000
dollarar á tonnið.
Álverð er nú um 1800 dalir á
tonnið og meðalverð ársins fer
varla yfir 2000 dollara markið.
Fjarðaál kaupir í mesta lagi 4,7
Gwst af raforku á árinu og greið-
ir fyrir í mesta lagi 100 milljón-
ir dala.
Að óbreyttu verður því a.m.k.
90 milljóna dala halli á heimilis-
bókhaldinu árið 2009! Það gerir
víst 11,5 milljarða króna. Jafnvel
þótt álverð fari í 3000 dali tonnið
þá nást ekki endar saman, tapið
verður yfir 40 milljónum dala á
ári.
Greinilega var samið um allt-
of lágt orkuverð miðað við stofn-
kostnað, sem reyndar fór nærri
50% fram úr áætlun í dölum
talið, en við því mátti vel búast.
Að óbreyttu mun raforkusala til
stóriðju sliga Landsvirkjun og
skuldabagginn lenda á skattgreið-
endum. Til að forða því er hugs-
anlegt að semja um niðurfellingu
á lánum eða hærra raforkuverð.
Hvorugt er þó líklegt. Besta leið-
in til að jafna þetta heimilisbók-
hald er að leggja sérstakan orku-
og auðlindaskatt á selda raforku
og væri það verðugt framlag til
að endurreisa efnahag þjóðar-
innar.
Höfundur er lífefnafræðingur.
ÓLAFUR S.
ANDRÉSSON
Heimilisbókhald Kárahnjúka-
virkjunar
FJÁRFESTING VEGNA
KÁRAHNJÚKAVIRKJUNAR
Ár milljarðar milljónir
króna USD
Fyrir 2003 1,81 18
2003 14,07 183
2004 18,70 267
2005 23,73 377
2006 40,34 578
2007 33,45 596
2008 16,69 189
Vextir (4%) 11,01 159
Alls 159,81 2.368
Í ársskýrslum Landsvirkjunar eru
notaðar krónur nema USD fyrir
2008. Við umreikninga er notað
meðalgengi Seðlabankans. Vextir
eru reiknaðir frá miðju viðkomandi
ári til ársloka 2007.
VIGDÍS
HAUKSDÓTTIR
Svikin velferðarbrú
Velferðarbrú Samfylkingarinn-
ar sem auglýst og boðuð var
fyrir kosningar var aldrei á
dagská.
Smáratorgi + Glerárgötu 34 + sala@a4.is + www.a4.is + Sími: 515 5150
Skólave
rtíðin e
r hafin!
Troðful
l búð af
skólav
örum
og fráb
ær tilbo
ð...
Taktu þátt í skemmtilegum leik með A4 og Bylgjunni dagana 4.-8. ágúst
20%
AFSLÁTTUR
af öllum tússlitum,
trélitum og penna-
veskjum um helgina*
* gildir laugardag og
sunnudag, 8-9 ágúst.