Samvinnan - 01.04.1944, Blaðsíða 16

SAMVINNAN
4. HEFTI
Á mynd 23 er sýnt meiri háttar íbúðarhús í borg
frá blómatíma Rómverja. Það er rétthyrningur með
nálega gluggalausum útveggjum úr höggnum stein-
23. mynd. RómversJct íbúöarhús.
um. Bak við húsið var lítill trjágarður, luktur háum
múrveggjum. Breiðar dyr liggja inn í húsið, gegnt
garðinum. Þar var mikið anddyri, og gangur inn að
lítilli vatnsþró eða gosbrunni í miðju húsinu. Þar var
yfir mikið op og hallaði efsta hluta þaksins að opinu,
til að fá regnvatn í vatnsþróna. Kringum gosbrunn-
inn eða þróna var súlnagangur. Öll herbergi í hús-
inu lágu að þessum hringgangi og fengu þaðan loft
og birtu.
Athyglisvert er að bera rómverskt hús með þessu
sniði saman við íslenzku sveitabæina, sem þjóðin
bjó við í þúsund ár. Þar sést glögglega hversu veður-
far og byggingarefni móta heimilisgerð þjóðanna.
J. J.
]¥es við §eltjörn
Mig langar til að bæta inn í byggingarmálabálk-
inn einni mynd og dálítilli athugasemd. Myndin er
af Nesstofunni, húsi Bjarna Pálssonar, fyrsta land-
læknis á íslandi. Myndin er lánuð úr nýútkominni
ævisögu Bjarna landlæknis, sem gefin hefur verið
út á Akureyri.
Það tekur að nálgast tvær aldir, síðan danska
stjórnin lét byggja í dönskum stíl fjórar opinberar
byggingar í Reykjavík og þar í grennd, og standa
öll húsin enn. Það er Nesstofan, Viðeyjarstofan,
Nesstofa.
Bessastaðahúsið og stjórnarráðsbyggingin, sem upp-
runalega var fangelsi. Á myndinni af Nesstofu sjást
í baksýn nokkrar íslenzkar byggingar úf torfi og
timbri.
Nesstofan sýnir danskan sveitabæjastíl, eins og
sú gerð hefur þroskazt á löngum tíma í Danmörku.
Nesstofan er gott og varanlegt hús, og myndi hafa
sómt sér hið prýðilegasta í dönsku umhverfi, milli
lágra hæða, umgirt skógarlundum.
Ég álít, að þessi þjóðlegu, dönsku sveitahús og
hinar gömlu, þjóðlegu kirkjur í Danmörku fari sér-
staklega vel í dönsku landslagi og beri vott um
styrk og sérkennileik danskrar menningar. En þó
að þetta sé viðurkennt, þá er þar með alls ekki játað,
að dönsk hús eigi vel við á íslandi. Það var að vísu
eðlilegt, meðan Danir höfðu hér með höndum for-
sæti allra mála, að þeir byggðu opinberar byggingar
í stíl sinnar þjóðar. En nú er ísland að landslagi,
gróðri og veðurfari eins ólíkt Danmörku og mest má
vera. Hús, sem fara vel í Danmörku, eiga sérstaklega
illa við á íslandi. Þetta verður sérstaklega tilfinnan-
legt á Bessastöðum, þar sem nú eru byggð mörg ný
hús í dönskum stíl. Gömlu torfbæirnir með mörg þil
fram á hlaðið, höfðu mótazt í samræmi við náttúru
landsins, eins og mest mátti vera. Þeir voru íslenzk
og þjóðleg húsagerð. Nú henta ekki lengur torfbæir
með timburþiljum. Nú er viðfangsefni húsameist-
aranna og leikmanna í byggingarfræðum að skapa
þjóðlegan íslenzkan stíl, þar sem steinsteypan er
byggingarefnið, og tekizt hefur að ná í sameiningu
því takmarki, að húsin séu holl og hentug til íbúð-
ar, ekki tiltakanlega dýr, og fari jafnvel í íslenzku
landslagi eins og gömlu íslenzku sveitabæirnir gerðu
á sinni tið. J. J.
116