Samvinnan - 01.10.1948, Blaðsíða 26

3. Það myndi losa okkur að verulegu leyti
við þær tilviljanir og hendingar, sem nú setja
mark sitt! svo mjög á prófólreskjuna.
Munhlcga prófið ætti svo að gera ákaflega
fyrirferðarlítið.
Skriflegú prófin ættu aftur að ná yfir allar
námsgreinar. Þau eiga að skiptast í tvennt.
Annar hfutinn á, með vissum fjölda beinna
spurniríga,1 að sýna, hvort nemandinn hefur
tileinkað 'sér þau undirstöðuatriði, sem krefj-
ast verður af honum í hverri grein, en hinn
hlutinn á áð sýna, hvort nemandinn getur
leyst verkefni, sem hann þarf að vinna að,
með hjjálp orðaböka, liandbóka og ýmsra
annarra hjálpartækja, og hvort hann hefur
kunnað að' binda sig þar við aðalatriðin og
leggja þau skipulega fram. Auðvitað verður
nemandinn áð hafa aðgang að öllum slíkum
hjálpartækjum til að geta leyst verkefni sitt.
En méð þessu myndi það vinnast, að hér er
það ekki minni hans, sem allt veltur á,
frammistáða hans ei; dæmd eftir og einkunnir
gefnar fyrir, heldur andlegur þroski hans.
Þroski ef'órð; sem getur verið eins konar sam-
nefnafi .fyrir alla þá eiginleika, sem við ósk-
um, að (hvér upprennandi stúdent búi yfir.
Það er víst, að það myndi verða örðugra
að ná'Stúdentsprófi, ef kennslu og prófum
væri hagað þannig. En það er mín skoðun,
að það myndi verða mikill þjóðfélagsávinn-
ingur; því að þarna myndu hinir réttu menn
verða stúdentar og síðan skipa hinar ábyrgð-
armestu stöður þjóðfélagsins, þær stöður, sem
krefjast- þess, að þar sé valinn maður í hverju
rúmi. :
Þessi hugmynd lilyti vafalaust mótstöðu frá
foreldrunum, en skólinn verður að gjörá sér
ljósa þá; miklu ábyrgð, sem á honum hvílir.
Hann verður með störfum sínum að leið-
beina foréldrunum, og gera þeim ljóst, að í
nútíma þjóðfélagi hafa menn ekki leyfi til
að setja 1 upp takmörk í eigingjörnum til-
gangi, og, að það sé hlutverk skólanna að ala
upp góða þjóðfélagsborgara, en ekki peninga-
þræla. ; ■
Það er' mjög líklegt, að stofna yrði eins
konar framhaldsskóla fyrir þá, sem ekki þættu
hæfir til menntaskólanáms. En bezt væri þó,
að allir þessir unglingar, sem ekki-eru hæfir
til langskólanáms, tækju sér stöðu við fram-
leiðslustörf þjóðarinnar, ef til vill eftir eins
árs nám í lýðháskóla.
Við Verðum að taka upp kennsluhætti, og
þá um leið prófaðferðir, sem kalla fram hinn
andlega áðaþ er með hverjum nemanda býr,
kennsluhætti, sem verða prófsteinn á þroska
þeirra. En þessu náum við ekki með núver-
iand starfsháttum. Kennsluaðferðir okkar nú
eru mjög bundnar í föst form og svara ekki
til þeirrar fjölbreytni, sem lífið sjálft býr yfir.
En það skulum við gera okkur ljóst, að hinir
nýju kénnsluhættir gera miklar kröfur til
skólanna um kennslutæki, húsrými, húsmuni
o. s. frv. En fyrst og fremst gera þær þó mikl-
ar kröfur til kennaranna.
Kennarinn þarf ekki aðeins að vera vel
lærður maður, hann á að vera hugkvæmur
og leitandi maður, en þó um fram allt brenn-
andi í andanum og alltaf reiðubúinn til að
hjálpa og leiðbeina nemendum sínum. En
hvílíka andlega auðlegð myndi það ekki veita
kennaranum, að vera alltaf að brjóta ein-
hverjar nýjar leiðir og klæða aht námsefni
holdi og blóði.
Nú vofir sífelldlega sú hætta yfir kennar-
anum, að hann starfi að verulegu leyti með
prófið eitt framundan. Hann verður því
smátt og smátt vélrænn og lætur sér það eitt
nægja, að nemendurnir kunni sínar greinar
undir prófið. Öll hans orka fer í það að
þjappa í nemendurna þessum minnisatrið-
um. Og þá kemur að lionum sú freisting, að
telja þann nemanda duglegastan og efnileg-
astan, sem getur skilað þessum fræðum á sín-
um tíma reiprennandi við prófborðið. Hon-
um sést oft yfir það, að hjá hinum óþjálli
nemendum geta oft búið miklu meiri og far-
sælli gáfur og víðsýni. Þetta mat á nemend-
unum getur oft orðið að vana, eg var nærri
búinn að segja að kennarasjúkdómi, er skap-
ar þröngsýni, sem er kennurum hættulegra
en flestum öðrum. Með öðrum orðum, smá-
smygli.
Þetta er ógæfa einstaklingsins og það er
ógæfa þjóðfélagsins. Það verður dragbítur á
allan andlegan vöxt og gróanda.
Mér hrýs hugur við því, að menntaskól-
arnir skuli vera á góðum vegi með að storkna
og verða vélrænir, þar sem allir hlutir verða
helzt að ganga eins og hjól í klukku.
En það er sálfræðilegt grundvallarlögmál,
að liinir andlegu hæfileikar leysast aðeins úr
læðingi í andrúmslofti frelsisins. Gefið kenn-
aranum athafnafrelsi. Lofið honum að reyna
sínar kennsluaðferðir. Leyfið þeim hæfileik-
um, sem búa með mörgum kennurum, og ef
til vill öllum, að fá að njóta sín. Lofið þeim
að reyna sínar aðferðir á eigin ábyrgð. Lofið
þeim að vinna með lærisveinum sínum á
þann hátt, sem þeim bezt líkar. En hann
verður svo að ábyrgjast, að nemendur hans
skili ekki lakari árangri, þegar. allt kemur
til alls, en aðrir. En þá verður kennarinn
einnig að hafa aðstöðu til að geta gefið sig
allan að starfi sínu. Og nú vil ég spyrja: Eru
það margar þjóðfélagsstéttir, sem hafa þyngri
ábyrgð að bera en menntaskólakennararnir,
sem eiga að móta og mennta unga menn?
Samfélaginu er sennilega ekki orðið það fylli-
lega Ijóst, að það er ekki minna um það vért,
að hinir ungu þroskist andlega undir leið-
sögu vel menntaðra manna en að þeir séu
líkamlega lieilbrigðir. Þessi neikvæða afstaða
samfélagsins gagnvart kennurunum og starfi
þeirra kemur af skoðun, sem því miður á
sér nokkuð djúpar rætur, að hlutverk kenn-
arans sé aðeins það að miðla þekkingu.
Það á að vera hlutverk menntaskólanna
að sannfæra menn um, að við, þjóðfélagsins
vegna, heimtum kennsluaðferðir, sem leita
uppi úrvalsmennina til að taka á sig liina
akademisku ábyrgð. Það er skylda okkar að
setja kröfurnar þar hátt.
Það er skylda okkar að gjöra hugsjónir
okkar kunnar, hrópa þær til endimarka ver-
aldarinnar, jafnvel þótt máli okkar sé tekið
með tortryggni og vantrú.
AÐ endingu vil ég svo fara nokkrum orðum
um æskumennina. Þess er oft getið, bæði
í rituðu máli og af foreldrunum, og þó ekki
sizt haldið fram af ungu mönnunum sjálfum,
að æskan eigi að hafa rétt á að láta sig.
dreyma. En með núverandi skólafyrirkomu-
lagi, er enginn tími til þess. En eg hygg þó,
að hina ungu menn dreymi engu síður. Jár
eg veit það!
Og nú vil eg spyrja: Er ekki þetta draum-
lyndi sálfræðilegt andsvar við ítroðningi skól-
anna? Er ekki hægt að leiða þessa draum-
girni í réttan farveg, ef hið daglega starf í
skólanum fengi nemendunum meira af sjálf-
stæðu og lifandi starfi?
Við skulum reyna að færa skólastarfið í
þann farveg, að vinnugleðin haldi þar inn-
reið sína. Þá verða draumarnir að veruleika.
Og þegar allt kemur til alls, þá er það ein-
mitt í draumum æskunnar, sem sá sproti leyn-
ist, er samfélag framtíðarinnar á að vaxa af.
Það samfélag, sem okkur dreymir öll um.
Hannes J. Magnússon
þýddi.
Almenningsálit.
Bandarjkjamenn eru frægir fyrir
skoðanakannanir sínar, um himnaríki
og fráfærur og raunar allt þar á milli.
Sendimenn ganga á fund borgaranna
og leita álits þeirra á ýmsum málefn-
um. Summa þessara rannsókna ber síð-
an hið virðulega nafn: almennnigsálit.
í yesturheimsku blaði er greint frá
skoðanakönnun um það, hvort karl-
mönnum geðjist betur að hinum
gömlu, víðfrægu og þénanlegu svíns-
hársrakburstum, eða hinum nýtízku-
legu nylonrakburstum, við hinn dag-
lega morgunrakstur. Útkoman varð sú,
að nýungagirnin varð yfirsterkari hin-
um gömlu, góðu dyggðum og nylonið,
ein hin nýtízkulegasta uppáfinning
mannskepnunnar, sigraði hið eldforna
svínshár. Þykja þetta sjálfsagt mark-
verðar upplýsingar, en hvað við kemur
okkur hér á íslandi, þá má benda á,
að slík skoðanakönnun hér væri alls-
11 endis óhugsandi þar sem nú háttar svo
til, að hér fást hvorki svínshársburstar
né nylonburstar og yfirleitt engin
manneskjuleg áhöld til þessarar snyrt-
ingar, þrátt fyrir fegrunarfélög og aðr-
ar nýjungar. Almenningsálitið hér á
landi er þó auðfundið. Jón Jónsson
borgari orðaði það nýlega á þessa leið:
Ef stjórnarvöldin létu undan réttmæt-
um kröfum kvenna um sæti í Við-
skiptanefnd, er eg viss um að okkur
yrði bjargað frá þessum bagalega
skorti. Þar með hefur kvenþjóðinni
bætzt áhrifamikill aðili í baráttunni
fyrir þessu réttlætismáli.
26