Samvinnan - 01.11.1961, Blaðsíða 6

>515*»-*
Myndir:
Þorvaldur
Ágústsson
Höfundur þessarar greinar, Sigurjón Jónsson frá
Þorgeirsstööum, er löngu kunnur íslenzkum lesend-
um fyrir sögur og þœtti, er áður hafa öirst eftir
hann. Nýlega er komið út eftir hann smásagnasafn,
er ber heitið Sandur og sœr. — í þessari frásögn er
hrugðið upp skýrri mynd af kynlegum háttum
horfinna kynslóða á Sikiley suður, óhugnanlegri að
visu, en jafnframt fróðlegri og skemmtilegri, ekki
sízt fyrir þá, er kynnst hafa dularheimi íslenzkra
þjóðsagna.
í íslenzkum þjóðsögum er
þessi frásögn:
Einu sinni var tekin gröf i
kirkjugarði nokkrum og kom
upp mikill gröftur. En eins og
vani er var hann látinn niður
aftur með kistunni. Um nótt-
ina eftir dreymdi konu kirkju-
bóndans að kvenmaður kæmi
til hennar, hún kvað:
„Gengið hef ég um
garðinn móð,
gleðistundir dvína;
hauskúpuna heillin góð,
hvergi finn ég mína“.
Síðan lét konan leita og
faiinst hauskúpa fyrir utan
kirkjugarðinn, er hundar
höfðu borið út úr honum með-
an beinin lágu uppi, án þess því
væri veitt eftirtekt. Konan lét
jarða kúpuna og svaf síðan í
næði.
Það kann að virðast fárán-
legt, að framliðnir menn beri
slíka umhyggju fyrir beinum
sínum. Þjóðtrúin túlki þar
hluti, sem hafi verið lifendum
fjarlægir. Svo að þjóðsaga sé
með sennileikablæ, verður hún
að laða sig eftir hræringum,
sem bjuggu í mannsheilanum.
Úti í náttúrunni koma upp-
sprettulindir úr iðrum jarðar.
Þjóðtrúin streymir fram úr
sálarlífi fólksins. Þegar leitað
er út fyrir landamæri lífs og
dauða, er kveikur hennar djúp-
stæð þrá, sem rennur í farvegi
trúarlegra viðhorfa. Svipmót
hennar verður alþjóðlegt —
dálítið mismunandi eftir að-
stæðum á hverjum stað, þar
sem sagan er að gerast. En
eðlisþættir af sama toga
spunnir. —
Skammt frá borginni Pal-
ermo á Sikiley er fornfálegt
klaustur, reist af hettumunk-
um á sextándu öld. Þessi
munkaregla var þá nýlega
stofnuð. Héldu jábræður henn-
ar fast við ýmis lögmál og
bönn, sem munkdómurinn
hafði í upphafi vega gengist
undir en síðan fjarlægst. Jaðr-
aði þar við ofstæki eins og oft
vill verða, þegar afturkast
verður í stefnuskrám félags-
heilda, hvort sem þær sinna
veraldlegum eða andlegum
málefnum.
Munkarnir klæddust brún-
um kuflum og báru á höfði
langa oddmjóa hettu; voru
síðskeggjaðir og gengu ber-
fættir í ilskóm. Af höfuðbún-
aðinum var nafngift þeirra
dregin.
Klaustrið stendur i fögru
umhverfi. Framundan er frjó-
samt akurlendi og víðáttu-
miklir aldingarðar:
-----þar gul sítrónan grær,
þar gulleplið í dökku laufi
hlær.‘
Handan flatlendisins rísa
fjöll, sem draga til sín bláma
hafs og himins. Milt og mjúk-
legt landslag.
Klaustrið er þungbúið og
einmanalegt — einhver óræð
dul liggur þar í loftinu. Þó
leitar gróðurinn, lífrænn og
gróskumikill, upp að klaustur-
veggnum frá geigvænum grun
— nöprum eins og vetrarkviða,
sem sækir að grannvöxnu strái
í hrímþoku á haustkvöldi.
Þetta hettumunkaklaustur
er víða þekkt. Orðsporið verð-
ur ekki af því skafið í sam-
keppni við aðra. Frægð þess er
sem sagt algerlega einstæð.
Undir klaustrinu eru graf-
hvelfingar hólfaðar sundur í
marga smáklefa, og milli
þeirra liggja langir gangar og
(ranghalar. í þessum „kata-
kombum ‘ eru varðveittar
jarðneskar leifar 8000 manns.
Þetta fólk hefur lifað hér í
þessu fagra umhverfi, þar
sem gul sítrónan grær og fjall-
ið Pellegrino rís í bláma him-
insins. Þetta fólk skóp sér og
öðrum sögu, sem var ofin ýms-
um þáttum. Naut hamingj-
unnar, þegar hún lagði leið í
bæinn — hýsti sorgina, þegar
hana bar að garði.
Hverfleiki lífsins bregst
aldrei í straumi aldanna. Dag-
ur fylgir nótt og nótt degi.
Lögmál náttúrunnar eru árs-
tíðabundin. Jurtir bera blóm
og ávexti — blikna og rotna.
Og hvort sem saga mannsins
er stutt eða löng að áratali,
verður niðurlag hennar alltaf
það sama: Dauðinn, engillinn
með sigðina, ristir helrúnina.
Þannig er umhorfs í „líkhellinum". Hinir löngu látnu „íbúar" ýmist liggja í kistum, eða sitja uppi. Hver
hefur sitt spjald, þar sem greint er frá jarðneskum atriðum, svo sem heiti, fæðingar- og dánardegi o. fl
Af sumum hefur spjaldinu verið stolið, t. d. af herramanninum öðrum frá vinstri.
6 SAMVINNAN