Samvinnan - 01.11.1961, Síða 12

að heimta sterkara kynið inn
í englahjörðina. Síðar breytt-
ist þetta. Ef til vill hefur ein-
hver minnst hinna eldfornu
orða skaparans: „Eigi er það
gott, að maðurinn sé einsam-
all.“
Áður en lauk höfðu konurn-
ar eignast þarna 3000 fulltrúa.
Þau lík, sem áttu að varð-
veitast í grafhvelfingunum,
voru krufin, innýflin fjarlægð
og kviðarholið fyllt af stráum.
Var þar ekki óskyldu saman
blandað, því að „allt hold er
hey.“
Þegar þessar aðgerðir voru
um garð gengnar, voru líkin
kistulögð og flutt í afvikna
kima í grafhýsunum. Þar voru
kisturnar lagðar í þurra og
sendna mold. Heitt loft lék um
þessar þrær. Og í jarðveginum
þarna eru þau efni, að líkin
rotnuðu og gegnþorrnuðu á ó-
trúlega skömmum tíma.
Eftir eitt ár eða svo voru
kisturnar færðar fram í kata-
komburnar. Þá hófst loka-
þáttur grafsetningarinnar.
Til bess að hhóta samastað
í grafhýsunum, varð að inna
af höndum leggjöld, misjafn-
lega há eftir efnum og ástæð-
um. Voru greiddar 400 lírur
fyrir stæði en 800 lírur fyrir
kistur — útreiknað af hag-
fræðilegri nákvæmni að kistu-
lagt lík þarf rýmra húsnæði.
Þeir, sem hlutu stæði. voru
teknir upp úr kistunum.
Blasti þá við dökkur bjór,
skininn og skorpinn.
f gömlu íslenzku kvæði seg-
ir:
„Skinn mun beirra
þanið um bein
þunnt og svart að líta.“
Skáldið yrkir um ..ósóma
vinnufólks". sem hleypur úr
vist í góðum á.rum en fellur
svo úr hor. ef ábiátar í árferði.
— Þannig geta andstæður
mannfélagslegra viðfangsefna
stundum skipað samstæður í
raunveruleikanum.
Þegar beir dauðu höfðu
verið dregnir fram í grafbvelf-
ingarnar. voru beir færðir í
föt. t.iaidað bví bezta af
skialdhafnarfb'knnum. Síðan
var heim hoiað niður á sinni
útrnaeidu skák og hagrætt í
vm’skonar stpilingq.r ■— stnnd-
um samkvæmt siðust.u ósk. eða
þá eftir smekk ættingianna.
Vissa daga á ári voru graf-
hýsin opin fyrir almenning.
Var þar þá jafnan fjölmenni.
Margir litu inn til að horfa á
vini og venzlamenn. Minning-
arnar kölluðu.
Stjórnarvöld og almenning-
ur á Sikiley leit lengi hornaug-
um til líkgeymslunnar undir
hettumunkaklaustrinu. Þótti
sú siðvenja öll orka tvímælis
— bæði frá heilbrigðislegu og
menningarlegu sjónarmiði.
Það var þó ekki fyrr en um
1880 að þessi starfsemi var
bönnuð með lögum. Og orð lög-
gjafar voru lögmál, sem eigi
urðu sniðgengin.
En grafhýsin eru fágætar
fornminjar. í fljótu bragði
virðast þær fjarska fáfengi-
legar. Þegar betur er að gáð,
voru þær aðeins tilraun í vissu
öryggisskyni — líkt og nútíma-
maðurinn kaupir sér ferða-
tryggingu. Bókstafurinn blind-
ar, og maðurinn er alltaf barn
síns tíma. —
Þegar litið er þarna inn
blasa við kistur. Þeim er rað-
að hlið við hlið á gólfinu.
Kistu staflað á kistu — rétt
eins og kassavarningi í vöru-
geymslu.Á lokunum eru gægju-
gluggar, svo að sjá megi þá,
sem þar liggja. Á málmskildi
eru grópuð nöfn þeirra og dán-
ardægur. Þessir dökku kassar
minna á kistilkorn, merktan
fangamarki síns eiganda, sem
flytur í nýja vist á kross-
messudaginn.
Inni í veggjum eru rekkjur
hver upp af annarri. Þar hvíla
menn í hverju rúmi, hallast á
bak eða hlið, klæddir inni-
sloppum og með nátthúfur á
höfði.
Við veggina stendur viða
fjöldi fólks. Nafnspjald á
br;óstinu, hangandi í bandi,
sem brugðið er um hálsinn.
Þröng á þingi. Sumir drúpa
höfði, eins og þeir horfi í
gaupnir í þögulli bæn. Eða
eru þeir að hlusta eftir kall-
inu? Aðrir eru hnarreistir,
bera ekki utan á sér auðmýkt-
ina, hvorki fyrir guði né mönn-
um — hafa víst aldrei efast
um eigin verðleika. Margir
góna tómlátlega út í loftið.
En ásjónum er lika snúið sam-
an — rétt eins og verið sé í
hrókasamræðum við síðu-
nautana.
Þarna er háleitur náungi,
hvass á brúnir og ferlega
nefiaður. Kiálkaskeggið er í
sneolum, ótótlesmm. Hann er
nefndur „lögfræðingurinn“.
Eigi var hann þó við bau fræði
kenndur i borgaralegu lífi. En
fas hans er eins og hann sé að
sækja í sig veðrið að taka til
máls og halda maraþonræðu.
Lögfræðingar eru um allar
jarðir annálaðir málrófsmenn.
Þarna eru tvö lítil böm —
systkini. Einn góðan veðurdag
voru þau að leik, glöð og
grandalaus. Þau tylla sér við
bæjarvegginn til að blása
mæðinni og finna upp nýjar
leikfléttur. En húsveggurinn
hrynur — og börnin mörðust
til bana. Það má greina á-
verka á löskuðum hauskúpun-
um, svarta bletti, þar sem
blóðmarið seytlaði út í hör-
undið.
Ógiftar konur bera ennis-
spangir, málmkórónu, tákn-
mynd hreinleikans. Ævaforn
siður, sem víða er getið í sög-
um og danskvæðum. Sjálfsagt
hefur þessi ennisspöng svikið
áþreifanlega eins og hárauðu
böndin, sem Breiðfjörð gamli
gat um í Grænlandsvísunum.
Það fóru ekki allar stúlkur að
dæmi Ebbadætra: Þegar ívars-
synir höfðu „fellt höfuðgull“
þeirra, læstu þær djásnið
„í kistuna niður“ og „földuðu
lín“.
Og þarna — og þarna--------
þúsundir manna, sem
bíða eftir
uppfyllingu fyrirheitanna. Lít-
ið er eftir af þokkanum, því
að „horfinn er fagur farfi.“
En þó að ótrúlegt kunni að
virðast, hefur hver einstakl-
ingur haldið einhverju af per-
sónuleika sínum.
Og skipulagningin í þessum
dauðareit er eins og þver-
skurður úr þjóðfélagi. Þar
rekst margt á annars horn.
Orð og gerðir í hrópandi ó-
samræmi. Vökul augu hafa
vakað yfir því, að draga þá
dauðu í dilka, svo sem „hæfði
stétt þeirra og standi.“ En sé
íburður borinn á beinagrind
verður hún afkáraleg.
Tildrið er iafnvel aldrei hé-
gómlegra en meðal þeirra,
sem hlutu sætan deyð í trúnni
á endurkomu meistarans. Bak-
við bau trúarbrögð ætti sérgóð
sjálfshyegja aldrei að skjóta
upp kollinum. —
Frá örófi alda hefur fram-
haldslífið eftir dauðann verið
mannkyninu ráðgáta. Öll rök
þóttu hníga að því, að erfitt
yrði að briótast þar í gegn.
Það mætti ef til vill helzt líkja
bví við tæknileg afrek nútíma-
mannsins. sem glímir við það
viðfanesefni að komast til
fjarlægra himintungla.
Sú var trú Forn-Egypta, að
líkaminn mætti hvorki rotna
né verða fyrir hnjaski ef von
ætti að verða um framhald
lífs eftir dauðann. Þess vegna
létu egypzkir faraóar smyrja
lík sín og sinna og fela þau í
pýramídum. í skjóli auðs og
valds neyttu þeir skefja-
lausra sérréttinda — sem náðu
út yfir gröf og dauða.
Til slíkra sýndarmanna náði
ekki íslenzka stakan:
„Auðs þótt beinan akir veg
ævin treinist meðan,
þú flytur á einum eins og ég
allra seinast héðan.“
Má vera að gangan gegn-
um dauðamúrinn sé þeim sízt
sigurvænlegri en nafnlausum
fjöldanum, sem þeir fórnuðu
við að reisa pýramídana.
Valdsmanninum verður að
lokum erfitt að rísa undir
þeim björgum, sem múgurinn
örmagnast við að hefja.
Síðan á dögum faraóanna hef-
ur kunnáttu eigi skort til að
smyrja lík — en það væri dýrt
og ekki á færi almennings að
kljúfa þann kostnað.
Hér í grafhvelfingunum við
Palermo eru tveir smyrlingar,
geymdir í dálitlum kima. Þar
er vistlegt og ljósin skjanna-
björt. —
Fyrir 100 árum gekk Gari-
baldi frelsishetja ítalíu á land
á Sikiley. Honum fylgdu fáir
en djarfir menn, sem hvorki
bliknuðu né blánuðu, þó að
lagt væri til atlögu við ofur-
efli liðs. Eyjuna unnu þeir,
steyptu af stólum stjórnend-
um, sem þar voru fyrir, og
komu á nýrri skipan mála.
Þar sem slík átök fara fram,
logar jörðin undir fótum, ekki
sízt, ef blóðhefndin hvílir sem
skyldukvöð á ættbálkinum. Og
sá, sem tekið hefur þátt í
stjórnarbyltingu, getur búist
við því, að rýtingur felist í
ermi launmorðingja.
Fáum árum seinna var einn
af herforingjum Garibalda
myrtur suður á Sikiley. Þar
sem hann hafði goldið stiórn-
málaskoðana sinna, vildu sam-
herjar hans og vopnabræður
halda nafni hans og minningu
á lofti svo að bert væri, að þar
hefði ekkert dusilmenni farið
fyrir ætternisstapann.
Létu þeir smyrja líkið.
Herforinginn var síðan lagð-
ur í opna kistu — klæddur ein-
kennisbúningi, búinn tignar-
merkjum.
Og þarna hvílir hann í full-
um skrúða, eins og hann hefði
hallað sér aftur á bak og horf-
ið snöggvast minni frá arga-
þrasi þjóðarmálanna. Dökkt
snyrtilegt skegg, þunnt arnar-
Frh. á bls. 25
12 SAMVINNAN