Samvinnan - 01.11.1961, Page 15

„Ertu hrædd um hann?“ spurði
gamli maðurínn.
„Ég veit það ekki, og veit það þó.
Hvernig á ég annað en vera hrædd?"
sagði konan. „Þetta er óskaplegt veð-
ur, versta hríð sem ég hefi komið út í.
Ég hugsa það sé illratandi bæja á
milli, hvað þá uppi á fjalli.“
„Það er ekki víst, að hann hafi
lagt á fjallið í útlitinu því arna. Hríð-
in var fyrirsjáanleg undireins í morg-
un“, sagði gamli maðurinn. „Og þó að
að hann hafi lagt á fjallið, er ég ekki
hræddur um hann. Hann er ekkert
barn, þrekmikill, ratvís, vanur ferða-
lögum og þaulkunnugur leiðinni. Við
skulum vera alveg ókvíðin,“ sagði
hann að endingu er hann sá ugg kon-
unnar. Svo stóð hann upp og fór að
bregða gjörð, og riðaði, eins og títt
er um gamalt fólk.
Heimilisfólkið voru hjónin og átta
börn, flest í ómegð, faðir bóndans og
gömul kona, en furðu ern. Hún var á
sveit, og réri nú með prióna sína á
rúmi sínu, og stóð á fótskör.
Kerling lagði nú til málanna: ,.Ég
var ekki trúuð á bað. að öll hret væru
úti, eins og sumir sögðu um daginn,
þegar mest gekk á með rigningarlætin
og ósköpin. Einmánuður er vanur að
ná því harðasta."
En bráðum barst talið að húsbónd-
anum. Gamla konan taldi víst, að
hann væri úti í hríðinni, að berjast
um lífið og dauðann.
Hún átti i minni sínu margar dapr-
ar sagnir og sögur, sem tengdar voru
við fiallið. Um ferðamenn er bar höfðu
beðið aldurtila eða heilsutión. Hún
kvaðst ekki segja sögur af því núna,
en sagði þó svo mikið, að hrollur fór
um konuna og börnin.
Konurnar ræddust einar við. Þær
sáu þess litlar líkur, að bóndi hefði
sig af fiallinu. eins og veðrið var. Það
var eina vonin. að hann hefði ekki
lagt á bað um morguninn, en sú von
var veik.
Gamii maðurinn hafði leitt talið hiá
sér að bessu. Nú hves=ti bann augun
á konurnar. og sacði bæet, ov knlda-
leera: ..Það er alltaf eins fvrir vkkur.
Þið ha]dið víst að auð sé hvergi nema
þar sem bið eruð.“
Húsmóðirin gekk begiandi fram úr
baðstofunni. en kerling hreytti úr sér:
„Hún er alltaf söm og jöfn vorkunn-
semin þín. Þú ætlar lengst af að
klaDDa steininn, — hörkutól."
Gamli maðurinn lét sem ha,nn
heyrði ekki muldur kerlingar. Hann
lagði frá sér vinnuna, hallaði sér út
að glngga.num yfir rúmi sínu. Dúaði
hébmni burtu af litlum bletti. en
ekkert sást úti nema fannstrokur og
fáein puntstrá, sem börðust um og
hrökktust í ofveðrinu. Hann hætti því
brátt að skyggnast út í bylinn, en
hallaði sér aftur á bak í rúmið, dró
húfuna yfir augun og hraut eftir
skamma stund.
En gamla konan hélt áfram að tauta
um kulda og kæruleysi sumra manna,
sem entist þeim fram í háa elli, já,
meira að segja rauðan dauðann.
Börnin voru flest nokkuð kvíðin;
þau greindu andrúmsloftið, hríðin
hamaðist á baðstofunni, barði hana
utan og skók með jötunafli, og forn-
eskja og feiknstafir læddust um inn-
an veggja. Þau byrjuðu að stríðast,
það var betra en ekki neitt. En þá
stakk elzti drengurinn upp á því að
þau skyldu getrast. Þeirri uppástungu
var vel tekið, og gleði og kapp komu
nú í stað ertninnar. Börnin gerðust
nú hávær og glaðvær í senn. Gamli
maðurinn svaf og púaði út í annað
munnvikið, en kerlingin tautaði lát-
laust, prjónaði og réri.
Frammi í eldhúsi sat konan á kassa
gegnt arninum. Það var löngu skeflt
fyrir eina gluggann, sem var á eldhús-
inu, en dálitla birtu lagði þó um það
frá strompinum, sem var víður vel, og
eldinum sem logaði sæmilega.
Strompurinn hvein í sífellu. Hríð-
arstrókur þyrlaðist inn um hann, og
hafði konan látið stórt trog á bak-
hlaðið, til þess að taka á móti mesta
snjónum, svo að hann rynni þar ekki
sundur og ylli óþverra.
Konan drúpti höfði og grét. Orð,
sem hún hafði einu sinni hlegið að,
píndu hana nú miskunnarlaust. Sem
örlagadómur höfðu þau verið kveð-
in upp, þýðingarmestu og ábyrgðar-
mestu stundina í lífi hennar. Daginn
sem hún hét manni sínum eiginorði.
Hann var einkabarn foreldra sinna,
þá rúmlega tvítugur, hraustur og
g.iörvilegur, mesti efnismaður sögðu
allir. Og hún var talin með fríðustu
stúlkum í sveitinni. Roskin kona hafði
tekið hana að sér munaðarlausa, og
vandað uppeldið á almúga vísu.kennt
henni starfsemi. starfsgleði og vönduð
í hvívetna. Tvö síðustu árin hafði
hún verið vinnukona hjá foreldrum
elskhugans.
Um leið og hún gaf hjúskaparheitið,
gerði hún biðlinum það aff skyldu, að
hann segði foreldrum sínum undir eins
trúlofun þeirra.
„Við erum frjáls og eigum því að
fara með ást okkar og heit eins og
frjálsum mönnum sæmir.“ hafði hún
sagt. Móðir elskhugans hafði alltaf
verið þurr við hana, og það. að bví er
ungu stúlkunni fannst, að ástæðu-
lausu. Hana grunaði að gamla konan
væri hrædd um soninn fyrir sér. Það
reyndist líka þannig. Gömlu konunni
brá miög við fréttina. og setti sig á
móti ráðahagnum. Hún bar ungu
stúlkunni hið bezta orð. ,.En ef bú
átt hana“. saeði hún við soninn, ,.bá
fara börnin bín á sveitina." Og hún
studdi mál sitt með rökum.
Amma stúlkunnar og móðir höfðu
alizt upp á sveit, báðar gifzt efnis-
mönnum, sem dóu af slysum frá stór-
um barnahópi, en litlum efnum, svo að
sveitin varð að taka við fjölskyldunni.
Og hún var ekki í neinum vafa um
það, gamla konan, að sömu örlög biðu
ungu stúlkunnar.
Elskendunum kom ekki til hugar að
láta þessa mótbáru breyt.a ákvörðun
sinni.
Nú minntist konan þess, að hún
hafði hlegið, er hún heyrði þessa rök-
færzlu, og sagt þá: „Tíminn skal sanna
það, að við ónýtum þenna spádóm.
Ég beygi mig ekki fyrir annarri eins
hégilju.“ En hún beygði sig samt. Orð
tengdamömmunnar grófu um sig.
Henni fannst nú, að sér hefði farið
líkt og drukknum manni. f fyrstu þótti
henni, sem birti yfir lífinu, eins og
hún endurlifnaði, því að nú bættust
örlagaorðin við hversdagsannirnar
sem ofanálag. Þau skyldu ósannast í
lífi hennar. Hún átti að hrekja þau,
en ekki hrekjast af þeim, þau voru
reist á forlagatrú, og voru því draug-
ur, sem tilheyrði liðna tímanum.
Draugur sem skyldi kveðinn niður.
Þannig leit hún fyrst á málið.En brátt
kom alvaran í Ijós. Hún hafði fyrir
löngu fundið bað, að spilið var hættu-
legt. Efnin voru lítil, og þurru heldur,
og börnunum fjölgaði. Og nú var svo
komið, að hún hlaut að sjá það og
viðurkenna, að sveitin yrði að hjálpa,
ef mannsins missti við.
Óttinn bjó um sig í lífi hennar og
eitraði það. Hann hafði gripið hana
eins og rándýr bráð, þegar hún uggði
sízt, og læsti vægðarlaust klónum.
Bæði fóstra hennar og tengdamóðir
voru dánar. Tengdamóðirin, sem var
góð kona, hafði reynzt henni vel, er
hún sá það, að ráðahagnum varð ekki
breytt. En andvörp hennar í tíma og
ótíma, og þá oft mest, þegar allt gekk
bezt. áttu drjúgan þátt í því að veikla
hugrekki konunnar. Konunni skildist
það, að tengdamóðir hennar hefði að-
eins eitt að segia: ..Þetta fer af,“
og aftur „þetta fer af“.
Konan sá mlög eftir fóstru sinni.
Fóstran hafði alltaf verið henni góð
og hiálpleg. hvað sem bar að höndum.
Henni trúði hún fvrst og bezt fyrir
raunum sínum, enda kom hún aldrei
að tómum kofanum hiá gömlu kon-
unni. Einu sinni hafði hún sagt:
,.Taktu eftir því, góða mín: Þú átt
tvær litlar dætur, en mamma þín og
amma áttu aðeins eina. Þetta er vit.ni
þess. að bér er óhætt að vera ókviðin
og trevsta guði.“ Og margt fleira bessu
líkt hafði hún hvíslað að konunni,
sem hughrevstingarorðum. Og að síð-
ustu hafði hún kvatt hana með hugg-
uuarorðum.
En nú var fokið í flest skiól. Kon-
an var viss um það, að bóndi hefði
lagt á fjahið um morguninn. og hvers
var að vænta. Faðir hennar og afi
höfðu dáið af slysum. Konan hélt
dauðahaldi í hálmstrá vonarinnar og
grátbað um vægð. Hún fann að þetta
Framhald á bls. 27.
SAMVINNAN 15