Samvinnan - 01.10.1971, Blaðsíða 15

ast þýðingarmiklar á þessu
sviði; það eru þækurnar Tólf
konur, sem kom út árið 1965, og
Veizla undir grjótvegg, en hún
kom út 1967. Þetta eru smá-
sagnasöfn, þar sem oft er vak-
in athygli á innantómu lifi
kvenna, sem reyna að gefa lífi
sínu gildi með því að búa sér til
einhverjar þarfir, gerviþarfir,
og leggja sig síðan allar fram
við að uppfylla þær. Nefna má,
að Soffía Guðmundsdóttir hef-
ur sagt frá bókinni Þjóðsög-
unni um konuna eftir Betty
Friedan, bandaríska sálfræð-
inginn, bæði í útvarpi og hér i
Samvinnunni. Óhætt er að
fullyrða að fyrrnefnd atriði
hafa orðið til að ýta undir fólk
hér heima, en mest áhrif höfðu
þó fréttir erlendis frá, einkum
frá Norðurlöndum og Banda-
rikjunum. Aðgerðir kvenrétt-
indakvenna þar voru oft mjög
róttækar og vel til þess fallnar
að vekja áhuga blaða og fjöl-
miðla. Það fréttist t. d. fljótt
alla leið til íslands, þegar
danskar Rauðsokkur neituðu
að borga nema 80% af fargjaldi
í strætisvagni, vegna þess að
þær höfðu reiknað út, að kaup
kvenna næmi að jafnaði ekki
meira en 80% af launum karla.
Lögreglan tók þær að sjálf-
sögðu í sína vörzlu, og allar
Rauðsokkurnar fengu sekt, sem
þær kváðust greiða með glöðu
geði — en aðeins 80% af henni,
á sömu forsendum og áður voru
nefndar. Sífelldar mótmælaað-
gerðir og kröfugöngur erlendis
fóru heldur ekki fram hjá
þeim, sem fylgdust með hér, og
förum við þá að nálgast um-
ræðuefnið, Rauðsokkahreyfing-
una á íslandi.
Upphaf íslenzkra Rauðsokka
Ekki mun vera hægt að tíma-
setja upphaf íslenzku Rauð-
sokkahreyfingarinnar með
neinni nákvæmni. En í apríl
1970 ákváðu nokkrar konur að
hittast og kanna áhuga á þessu
málefni. Boðuðu þær fund í
Norræna húsinu 28. apríl, en
auglýstu hann ekki opinber-
lega. Komu 28 konur á þennan
fund, og var margt rætt um
stöðu kvenna á íslandi. Þar
kom og upp hugmynd um hugs-
anleg samtök. Nú var ör-
skammt til 1. maí, baráttudags
verkalýðsins, og var ákveðið að
fara í kröfugönguna með
verkalýðsfélögunum þann dag
og vekja þannig athygli á kjör-
um kvenna og aðstöðu á vinnu-
markaðnum. Ekki var sótt um
leyfi til verkalýðsfélaganna.
Hinn 1. maí söfnuðust konur
saman aftan við gönguna og
báru risastóra styttu, Venus
úr Lysiströtu, leikriti gríska
skáldsins Aristófanesar, en það
fjallar einmitt um uppreisn
kvenna i Aþenu gegn hernað-
arbrölti eiginmanna þeirra.
Kröfuspjöld Rauðsokka voru
„Vaknaðu kona“ og „Konur
nýtið mannréttindi ykkar“.
Venusarstyttan skartaði stór-
um borða sem á stóð: Mann-
eskja ekki markaðsvara. Þótti
sumum sem hér væri hálfgerð
þversögn, þann sama dag sem
verkamenn gerðu kröfu til þess
að þeir hækkuðu í verði — eða
vinna þeirra. En ekki munu
Rauðsokkar hafa ætlazt til þess
að þetta yrði þannig skilið.
Gengu Rauðsokkar síðan nið-
ur allan Laugaveg, og á túninu
fyrir framan Menntaskólann
ákváðu konur að hefja harða
j af nréttisbaráttu.
Hinn 14. júní var svo haldinn
fundur í Þjóðleikhúskjallaran-
um, sem var ekki opinberlega
auglýstur fremur en sá fyrri. Á
þessum fundi var kosin fram-
kvæmdanefnd, sem átti að
undirbúa stofnun samtaka og
boða til fundar með haustinu.
Þessi framkvæmdanefnd kom
síðan saman 7. september og
ræddi uppbyggingu hreyfingar-
innar. Á þessum fundi fram-
kvæmdanefndarinnar urðu
menn sammála um að skipu-
leggja samtökin eftir félags-
formi sem Hildur Hákonardótt-
ir vefari hafði gert grein fyrir
og hún skýrir annars staðar í
þessu blaði. Voru þá kosnar 3
konur í svonefnda miðstöð.
Jafnframt var samþykkt að
telja eftirtaiin 5 atriði mark-
mið samtakanna:
1. Að vinna að fullkomnu
jafnrétti karla og kvenna á
öllum sviðum þjóðfélagsins.
2. Að vinna gegn því, að kyn-
ferði komi í veg fyrir að ein-
staklingur geti valið sér starf í
samræmi við hæfileika sína og
áhugamál.
3. Að hvetja konur til að
notfæra sér í ríkara mæli en
þær gera nú þau réttindi, sem
þær þegar hafa.
4. Að uppræta aldagamlan
hugsunarhátt og alls konar
fordóma varðandi verkaskipt-
ingu í þjóðfélaginu eftir kynj-
um.
5. Að hvetja félaga sína til
þess að kynna sér þjóðfélags-
mál og vera virkari þátttak-
endur í þjóðfélaginu.
Loks var ákveðið að halda
opinn kynningarfund, og til
þess var kosin undirbúnings-
nefnd. Var þar með hlutverki
framkvæmdanefndarinnar lok-
ið. Kynningarfundurinn var
svo haldinn 19. október í Nor-
ræna húsinu.
Þessi fundur var fjölsóttur.
Fundarboðendur höfðu lagt
áherzlu á að tjá sig á mynd-
rænan hátt; bæði var mikið af
veggspjöldum með völdum
textum og myndum, og eitt
framsöguerindið var að miklu
leyti byggt upp á skuggamynd-
um, sem varpað var á vegg.
Þarna voru flutt 5 framsögu-
erindi og markmið samtakanna
útskýrð allrækilega. Á eftir
umræðum innrituðu sig um 100
manns, konur og karlar, í 10
starfshópa, sem nú hafa flestir
lokið störfum.
Hvað um Kvenréttindafélag
íslands?
Þegar við erum nú komin svo
langt að tala um, að búið sé að
stofna samtök, sem jafnvel hafi
byrjað að starfa, hlýtur þessi
spurning að vakna hjá fólki:
Af hverju gengu Rauðsokkar
ekki í Kvenréttindafélag fs-
lands? Það hefur þó lengi bar-
izt skelegglega fyrir kvenrétt-
indamálum og átt ósmáan þátt
í því að konur fengju frum-
stæðustu mannréttindi, svo sem
kosningarétt og kjörgengi. Við
þessu eiga Rauðsokkar ákveðin
svör. í fyrsta lagi telja þeir sig
ekki berjast einhliða kvenrétt-
indabaráttu, heldur sé nú um
að ræða baráttu fyrir jöfnum
mannréttindum allra þegna. Af
þessu leiðir að í Rauðsokka-
hreyfingunni eru margir karl-
menn, þótt þeir séu i minni-
hluta. Karlmönnum er ekki
heimilt að ganga í Kvenrétt-
indafélag íslands, og þess
vegna er það Rauðsokkum lok-
að félag. Þetta er raunar næg
ástæða til að stofnuð eru sér-
stök samtök, en þó kemur fleira
til. Rauðsokkar vildu ganga
beint til starfa undir frjálsu
félagsformi, án þess að þurfa
að eyða kröftum sínum í erfiða
stjórnsýslu eða baráttu innan
félags fyrir sínum málum. En
þeir telja einnig, að það geti
orðið mörgu máli til framdrátt-
ar að tvenn samtök, Kvenrétt-
indafélag íslands og Rauðsokk-
ar, leggist á eitt, því að telja
má fullvíst, að sjónarmið þeirra
fari saman í mörgum efnum.
Hvað um pólitík?
Ein er sú spurning, sem
brennur mörgum á tungu. Eru
Rauðsokkar pólitískir og hreyf-
ing þeirra pólitisk samtök? í
vissum skilningi má svara þess-
ari spurningu játandi. Þeir,
sem vilja fjölga dagheimilum
og leikskólum, eru að gera til-
lögur um það, hvernig verja
skuli fé skattgreiðenda og
leggja um leið til að gerð þjóð-
Ég elska þig, en....
félagsins breytist að vissu
marki, þ. e. a. s. fleiri konur
eigi þess kost að leita sér starfa
utan heimilisins. Þetta er
þannig pólitískt mál. Sá, sem
vill að allir skólar landsins séu
opnir báðum kynjum, stingur
um leið upp á því að skipulag
menntamála breytist í ýmsum
atriðum. Það er pólitík. Svona
mætti raunar til sanns vegar
færa, að flestur félagsskapur
sé pólitískur, nema líklega ekki
afþreyingar- og skemmtifélög.
En ef spurt er, hvort Rauð-
sokkar séu flokkspólitískir, sem
kallað er, má hiklaust svara því
neitandi. í starfi þeirra tekur
þátt fólk í öllum stjórnmála-
flokkum, og málstaður þeirra
nýtur samúðar hjá fólki án til-
lits til stjórnmálaskoðana.
Benda má meðal annars á það,
að öll dagblöðin hafa sýnt
starfi þeirra mikinn áhuga með
birtingu tilkynninga og frétta
af starfsemi Rauðsokka. En
enginn stjórnmálaflokkur hef-
ur lýst yfir stuðningi við Rauð-
sokkahreyfinguna, og Rauð-
sokkar láta ekki negla sig niður
pólitískt; það yrði aðeins til
þess að leysa hreyfinguna upp
í atkvæði, sem stjórnmála-
flokkar myndu síðan bítast um
með venjulegum aðferðum. En
málstaður Rauðsokka er auð-
vitað öllum frjáls, og Rauð-
sokkar eru fegnir öllum stuðn-
ingi, sem baráttumál þeirra fá,
og þá eru pólitísk félög sízt af
öllu undanskilin.
SkólakerfiS
Ég hef áður sagt, að höfuð-
atriði Rauðsokka væri p.ð
breyta hugarfari, en ekki að
afla atkvæða. Þess vegna gefur
auga leið, að þeir beina áhuga
sínum að menntun í landinu,
vilja auðvitað hafa áhrif á
hana til hins betra og gæta
þess, að kynjum sé gert jafn-
hátt undir höfði. Nú kann að
vera að fólki komi spánskt fyr-
ir sjónir, að berjast þurfi fyrir
því, að bæði kyn njóti sama
réttar í skólum. Þó er tiltölu-
lega vandalaust að finna, að
15