Samvinnan - 01.10.1971, Blaðsíða 40

Margvíslegur mismunur karla og kvenna á sér ræt-
ur í menningarlegu umhverfi, en eklci í erfSum
eSa líffrœSi. Leilcir bama spegla einatt atferli full-
orSinna. 1 mörgum samfélögum eru börn hvött til
sér mikillar og verðmætrar reynslu, eink-
anlega um fólk. Miðaldra konur ættu
vissulega að vera miklu eftirsóttari á
vinnumarkaði en þær hafa einatt verið á
liðnum árum.
í mörgum löndum eru konur ráðnar til
iðnaðarstarfa án fullnægjandi starfs-
menntunar, og fyrir bragðið veljast þær
gjarna i störf sem krefjast lítillar kunn-
áttu og eru illa launuð. Þessi vanræksla
á starfsmenntun leiðir án alls efa til mis-
réttis gagnvart konum i launamálum.
Endaþótt Alþj óðavinnumálastof nunin
hafi sett regluna um sömu laun fyrir
sömu vinnu, þá hefur hún ekki enn kom-
ið til framkvæmda í stórum hluta heims-
byggðarinnar.
Þannig sýndi samanburður á mánaðar-
launum í landi, sem býr við samkeppnis-
hagkerfi, að í hverri einstakri starfs-
grein fær konan ekki meira en 75—78%
af launum karlmannsins. í löndum með
miðstýrðum vinnumarkaði fá konur nú
sömu laun og karlmenn í samskonar
störfum, en jafnvel þar hyllast konur
einatt til að safnast í lægra launaðar
starfsgreinar.
Þegar karlar og konur vinna sömu störf
hlið við hlið, má gera ráð fyrir að vinnu-
álagið gangi nær hámarksafkastagetu hjá
konum en körlum. Þessi hefur raunar
orðið niðurstaðan í nokkrum könnunum
á þungaiðnaði. Hinsvegar var gerð könn-
un í Danmörku á iðnaði sem var að mestu
léttur, og þar kom í ljós að konur höfðu
minna fyrir lífinu en karlar. Orkueyðslan
við vinnuna var 1,4 uppí 4,2 kílógrömm af
hitaeiningum á mínútu hjá konum, en
hjá körlum var hún 2,2 uppí 6,5 kíló-
grömm. Hjá konum var álagið 20—30%
af fyrirfram mældri getu þeirra, en 30—
40% hjá körlum.
Með vaxandi aldri hafði vinnuálagið
tilhneigingu til að aukast bæði hjá körl-
um og konum. Þannig leggjast iðnaðar-
aS iSka „kvenlega“ og „karlmannlega“ leiki. Stúlk-
ur læra snemma aS fara í mömmuleik, annast börn
og heimili, en drengjum er œtlaS aS fá útrás fyrir
„lcarlmannlega“ árásarhneigS.
störf greinilega þyngra á eldra fólk.
Raunhæf reynsla sýnir, að störf, sem
krefjast meira en 40—50% af orkuforða
líkamans, verða mönnum of erfið. Menn
hafa ekki eins mikið afgangs og ætla
mætti.
Konur eru almennt taldar missa fleiri
vinnudaga en karlmenn vegna slæmrar
heilsu. Skýrslur styðja þá staðhæfingu
einungis að vissu marki. Að vísu er rétt,
að konur eru meira fjarverandi frá vinnu
vegna veikinda en karlmenn, en þessu er
þveröfugt farið um fjarvistir vegna slysa.
Fjarvistir eru algengari hjá giftum kon-
um en einhleypum, og gefur það til kynna
hið mikla álag á konur sem í senn vinna
launuð störf og eru húsmæður.
Öfugt við það sem almennt er talið,
finnst aðeins fáum konum að starfsgetu
þeirra hraki að nokkru marki meðan þær
hafa tiðir. í sænskri könnun kom til
dæmis fram, að 62% kvennanna, sem
spurðar voru, fundu aldrei til neinna
tíðaverkja, og einungis 14% urðu þess
varar að tiðir drægju úr afkastagetu
þeirra — stundum eða alltaf.
Vernd og varnarráð
Þau ákvæði í Alþjóðavinnumálasam-
þykktinni, sem hefta ráðningu kvenna
til ákveðinna starfa, hafa vissulega
reynzt útivinnandi konum gagnleg. Hins-
vegar er önnur hlið á spurningunni um
kynferðislegt misrétti, og þjóðir sem búa
við háþróaða félagsþjónustu eru farnar
að velta þvi fyrir sér, hvort ekki sé rangt
að líta á vinnandi konu fyrst og fremst
sem konu, í stað þess að skoða hana sem
manneskju. Ættu ekki allir verkamenn,
án tillits til kynferðis, að njóta fullnægj-
andi verndar? Eru hin velmeintu sérstöku
ákvæði um störf kvenna eftilvill að rýra
mannréttindi þeirra, hindra þær í að
þroska hæfileika sína til fulls og hljóta
fulla umbun erfiðis síns?
Blákaldar staðreyndir nútímans eru
þær, að einungis lítill minnihluti kvenna
veltir slíkum spurningum fyrir sér; það
eru þær gæfusömu konur sem lifa í sam-
félögum þar sem launamenn eru ekki
arðrændir og þar sem efnahagsframfarir
hafa náð það langt, að þær ryðja félags-
legum umbótum braut.
Mikill meirihluti kvenna í heimi sam-
timans verður að sætta sig við ákaflega
takmarkað félagslegt hlutverk, sem á-
kvarðar möguleika þeirra á vinnumark-
aði.
Útivinnandi kona þarfnast uppörvunar,
aðstoðar og verndar. Henni væri mikil
stoð í fleiri dagheimilum fyrir börn og í
skólamáltíðum fyrir eldri börnin. Iðnað-
urinn sem framleiðir eldhúsáhöld er orð-
inn voldugur bandamaður hennar. Úti-
vinnandi kona ætlast líka til þess að búð-
ir séu opnar á tímum sem samræmast
takmörkuðum frítíma hennar. Stundum
þyrfti hún á húshjálp að halda, öðrum
stundum kysi hún að ráða sig til vinnu
hálfan daginn eða part úr degi.
Þegar konan kemur aftur til starfa eftir
að hún hefur hætt að ala börn kann hún
að hafa þörf fyrir endurhæfingarnám-
skeið einsog margt fleira fólk í síbreyti-
legum heimi. í stuttu máli ætlast hún til
þess að samfélagið taki eðlilegt tillit til
hennar sem manneskju, er hafi ákveðnar
einstaklingsþarfir, en sé jafnframt gædd
mörgum hæfileikum sem geri henni fært
að leggja fram verðmætan skerf til hins
sameiginlega átaks.
Til skamms tíma var heilbrigðisástand-
ið að batna um heim allan, en þetta á
ekki lengur við um miðaldra karlmenn í
nokkrum Evrópulöndum. Hjartasjúkdóm-
ar eru í vexti og leggjast einkum á karl-
menn. Þetta á sér stað samtimis þvi að
bíllinn verður æ meiri almenningseign og
vélin léttir likamsáreynslu af manninum.
Þegar er fyrir hendi rökstuddur grunur
um, að samband sé milli hjartasjúkdóma
og athafnaleysis.
Vísindanefnd á vegum Alþjóðaheil-
brigðisstofnunarinnar kom nýlega saman
til að ræða æskilegustu afkastagetu
likamans hjá fullorðnu fólki. Hún lagði
gagnrýnið mat á þær rannsóknir sem
þegar hafa verið gerðar á þessu sviði og
komst að þeirri niðurstöðu, að margar
gloppur væru enn á vitneskju okkar.
Hæfileg líkamsæfing gæti verið jákvæð-
ur heilbrigðisþáttur bæði fyrir karla og
konur samtímans, sem stunda miklu
minni líkamsáreynslu en feður þeirra og
afar.
Siðmenning, sem sviptir mennina
möguleikum til að þroska meðfædda
líkamshæfileika og afskræmir þá í kvap-
kennda væskla, kann að hafa þörf fyrir
nýjar tegundir varnarráða og læknismeð-
ferðar sem komi i stað bólusetningar,
lyfja og skurðaðgerða. Læknar og aðrir
heilbrigðisstarfsmenn mættu gjarna fá
aukna fræðslu um lífeðlisfræði og lyfja-
fræði hreyfingarinnar. Líkamlegar at-
hafnir eru án efa ákaflega mikilvægar
við endurhæfingu sjúklinga. Að hvaða
marki þær fá samskonar hlutverk við
varnir gegn sjúkdómum, munu visinda-
menn morgundagsins leiða í ljós. 4
40