Samvinnan - 01.06.1980, Síða 40

Sigvaldi Hjálmarsson
segir frá kynnum sínum af
Jakobi Kristinssyni
Að reyna að vera sannur
JAKOB KRISTINSSON
var ógleymanlegur mað-
ur, einn þessara fágætu,
ósviknu skaphafnarmanna,
sem lánast hefur að taka
húsbóndavaldið yfir sjálf-
um sér. Mynd hans hefur
meitlast skýrum dráttum í
hug mér og máist ekki þótt
árin líði.
Hann fæddist að Syðri-
Dalsgerðum í Eyjafirði 13.
maí 1882, lauk stúdentsprófi
i Reykjavík 1911, kandidats-
prófi í guðfræði 1914 og
vígðist sama ár til íslenskra
safnaða í Vesturheimi. Árin
1920 til 1928 var hann deild-
arforseti Guðspekifélags ís-
lands, 1928 til 1938 skóla-
stjóri Alþýðuskólans að Eið-
um og 1938 til 1944 fræðslu-
málastjóri. Þá lét hann af
embætti fyrir aldur fram
sakir heyrnardeyfu sem
mjög var tekin að þjá hann
og baga við störf. Hann
ferðaðist mikið. Auk ferða
hans um Norður-Ameríku
fór hann nokkrum sinnum
til Evrópulanda og einu
sinni allt austur til Indlands
sem ekki var litil reisa fyrir
meiren hálfri öld. Hann var
tvíkvæntur en barnlaus.
Fyrri konu sína Helgu Jóns-
dóttur missti hann 1940, en
síðari konan, Ingibjörg
Tryggvadóttir er enn á lífi.
Jakob andaðist í Reykjavik
um hásumar 1965.
• Hver heimsókn hátíðar-
stund
Maðurinn sjálfur var
merkari en ævi hans og
sýnist hún þó í alla staði
góð og göfug.
Trúað gæti ég því að þó-
nokkuð af eðli manna og
gerð megi finna í handtak-
inu.
Eru þeir mikið að flýta
sér þegar þeir taka í hönd,
einsog þeir í rauninni vildu
heldur hafa sína fyrir aft-
an bak?
Eða rétta þeir hana fram
máttvana og slyttislega
bara til að láta hinn taka í
höndina á sér, en gera ekk-
ert sjálfir?
Ellegar þrýsta þeir hönd
manns sem þeir heilsa eða
kveðja þétt og ákveðið afþví
það að taka i hönd er bein
og hispurslaus skipti við
annan mann, lifandi mann?
Og svo koma öll blæbrigði
hins þétta handtaks.
Yfirleitt greinist lítil upp-
gerð i handtaki manna. Það
er of hversdagslegt til að
menn hirði um að villa á
sér heimildir með því —
nema þá þeir sem haldnir
eru þeirri áráttu að vera
alltaf að leika einhvern
annan en sjálfan sig, eða
þegar svo ber undir að þeim
hlotnast sú virðing að skaka
krumluna á einhverju stór-
menni.
En séra Jakob Kristinsson
tók þannig i hönd að öllum
mátti ljóst vera að hann
vandaði sig, vildi treysta
vináttubönd við þann sem
hann heilsaði eða kvaddi og
bar virðingu fyrir honum.
Handtakið var ætið eins:
langt, einsog eitt handtak
ætti að geyma mörg, og svo
strauk hann frameftir
handarjaðrinum til þess að
missa ekki eitt einasta tæki-
færi til að láta i ljós þá
djúpu alúð sem honum var
eðlileg. Séra Jakob tók
þannig á móti komumanni
svo sem honum væri ein-
stakur greiði gerður með
heimsókn hans og stundin
sérstök hátíðarstund meðan
hann staldraði við.
Og kveðjustundin var líka
hátíðleg athöfn.
Hjá séra Jakobi gilti það
nefnilega ekki sem menn
stundum segja i gamni við
kunningja: „Komdu sem
oftast þvi það er svo gaman
þegar þú ferð“.
Ánþess nokkuð væri gert
til að tefja gestinn írá þvi
að hverfa á brott á eðlileg-
um tíma, aukheldur biðja
afsökunar á veitingum eða
viðhafnarlitlum móttökum
einsog fólk gerir oft fyrir
siðasakir einar, var allt
kapp lagt á að auka inni-
hald hverrar minútu. Jakob
fylgdi gesti sinum fram á
gang, klæddi hann gjarna í
frakkann, fann fyrir hann
hattinn, kvaddi og kvaddi
aftur, fylgdi honum niður
stigann og útá tröppurnar.
Þar lyfti hann hendi í
kveðjuskyni að lokum og
horfði á eftir gestinum nið-
ur stiginn.
Stundum lýsa menn sér
betur með því hvernig þeir
tala en hvað þeir segja.
Jakob valdi orð sín af
gaumgæfni. Stundum virt-
ist hann vanta orð og gat
þess þá jafnan. Þegar ég
kynntist honum best var
hann hniginn á efri ár, og
hann var óbágur á að viður-
kenna að minnið væri tekið
að bila og stundum liði hon-
um úr huga það sem hann
hugðist segja.
Rödd segir oft meiren
orð.
Jakob talaði hægt, mælti
skýrt fram hvert orð með
þungum og dálítið slitrótt-
um áherslum. Röddin var
svolítið tekin að bresta og
örlítið að skjálfa, einsog
fyrir brygði votti af klökkva
i gleði góðra samvista, og
innileiki tilfinninganna
væri við það að bera rödd-
ina ofurliði.
Rithönd hans frá seinni
árum finnst mér bera þess-
um skapgerðareinkennum
glöggt vitni. Hún var alla
tíð einstaklega áferðarfögur
og vandvirknisleg, eiginlega
líkust því sem hún sé teikn-
uð, en með árunum fór að
örla á fíngerðum titringi á
strikum og dráttum sem
magnaði hana lífi og hlý-
leika ríkra tilfinninga.
Nákvæmlega hins sama
gætti í hreyfingum Jakobs.
Framá síðustu ár var hann
næsta kvikur í hreyfingum
og liðugur einsog strákur,
en hann þurfti ekki annað
en rétta úr sér i ræðustóli
til að opinbera að í hverri
hreyfingu hans var inni-
hald, hrollkenndur innileiki
i ætt við titringinn í drátt-
um skriftarinnar og skjálft-
ann i röddinni.
Eitt er víst: Þegar mað-
ur var í návist Jakobs
blandaðist honum ekki hug-
ur um að hann lifði af ein-
stakri gaumgæfni og iegði
djúpa alvöru í allt sem hann
tók sér fyrir hendur.
Það skiptir ekki mestu
hvað gert er, fannst honum,
heldur hitt að það sem gert
er sé vel unnið.
Hann gaf sér einatt góð-
an tíma og athugaði ræki-
lega sinn gang. En gaum-
gæfnin gat þó leitt hann til
slíkrar vandvirkni að af-
köstin yrðu minni en hann
vildi. Þessvegna var hann
seinlátur og oft á síðustu
stundu með það sem hann
ætlaði sér að koma í verk.
Þetta var honum sjálfum
talsverð raun og meiri en
ástæða var til. Helst vildi
hann vera bæði vandvirkur
og stórvirkur, en magnið
40