Samvinnan - 01.08.1984, Side 17

• Afkastamikill rithöfundur
Torfhildur Hólm byrjaði ritstörf vest-
ur í Ameríku. Hún safnaði fyrst
þjóðsögum og birti ljóð og smásögur
undir upphafsstafnum T í Framfara,
fyrsta blaði íslendinga vestanhafs, en
ritstjóri þess var Halldór Briem bróðir
Rannveigar sem Torfhildur bjó hjá.
Fyrsta ritverk hennar birtist þar 17.
apríl 1878 og var kvæði, Kirkjugarðs-
hugleiðing. „Allt það í Framfara sem
T stendur undir er honum til sóma“,
segir í lesandabréfi í Framfara. Einnig
birtust smásögur eftir Torfhildi í
dönskum og enskum blöðum í Winni-
Peg.
Torfhildur var 35 ára er hún skrifaði
á Möðruvöllum við íslendingafljót
bókina um Brynjólf biskup. Það var
árið 1880 en nokkuð dróst að fá hana
gefna út, og Torfhildur greiddi sjálf
kostnaðinn. Torfhildur lét ekki staðar
numið heldur gerðist geysiafkastamik-
ill rithöfundur. Eftir hana liggja fjórar
stórar sögulegar skáldsögur, um þrjá
höfuðskörunga íslensku kirkjunnar,
þá Jón Vídalín og Jón Arason auk
Rrynjólfs, og skáldsaga sem heitir
Elding og fjallar um kristnitökuna. Þá
samdi Torfliildur smásögur fyrir börn
°g fullorðna, þýddi sögur og greinar,
rr1- a. Varnarræðu Sókratesar. Hún
gaf út þrjú tímarit, ársritið Draupni í
18 ár (1891-1908), en þar birti hún sem
framhaldssögu tvær síðari biskupa-
sögur sínar; tímaritið Tíbrá, ætl-
að börnum, en það kom út tvisvar
(1892-93) og mánaðarritið Dvöl sem
kom út í 16 ár (1901-17). Torfhildur
yar fyrsta konan sem gaf út tímarit hér
a landi, en Framsókn, blað íslenskra
kvenna og Kvennablað Bríetar Bjarn-
héðinsdóttur hófu göngu sína árið
1895. Þá var Tíbrá fyrsta tímaritið
sem ætlað var börnum. í „Boðsbréfi“
Rá 1890 farast Torfhildi svo orð: „Svo
hef ég í hyggju að gefa út jafnhliða 1.
hepti, 5 arkir að stærð, fyrir börn og
unglinga einungis, með líku innihaldi
°§ unglinga- og barnablöð eru um
aHan hinn menntaða heim, þar sem
sskulýðurinn er fræddur jafnhliða
þeim eldri.“
Þannig var þessi kona brautryðjandi
á mörgum sviðum. Tilgang verka
sinna segir Torfhildur vera að glæða
hugmyndina um nauðsyn siðferðislegs
lífernis, og um ábyrgð þá sem hvílir á
herðum hvers íslendings gagnvart
guði og mönnum. í nokkrum smá-
sagna hennar má sjá áhrif kvenfrelsis-
hreyfingar 19. aldar, þar sem jafnræði
hjóna er lofað og menntun kvenna
tekin til umfjöllunar. - í Eldingu
Torfhildar er ein aðalpersónan Helga
látin lýsa viðhorfi karla til kvenna sem
yfirborðslegu: „Þá er konan hlýtur hið
sanna ágæti sitt, þá missir hún að-
dráttarafl sitt í augum karlmanna. . .
Því að æskufegurð líkamans hefir þá
varpað líking sinni í andann. En svo
djúpt líta þeir ekki,“ (532).
Ljóst er að dvölin vestanhafs hefur
víkkað sjóndeildarhring Torfhildar
Hólm og orðið henni hvatning til
ritstarfa. Sjálf fann hún sterklega fyrir
stöðu sinni sem kvenrithöfundur,
hvorki í hlutverki konu né karls. í
bréfi frá aldamótum segir hún: „Ég
var sú fyrsta sem náttúran dæmdi til
þess að uppskera hina beisku ávexti
gamalla rótgróinna hleypidóma gegn
litterærum dömum.“ Oft kemur fram
,,Ég var sú fyrsta
sem náttúran dæmdi
til þcss að uppskera
hina beisku ávexti
gamalla rótgróinna
hleypidóma gegn
litterærum dömum.“
17