Tímarit kaupfjelaga og samvinnufjelaga - 01.03.1907, Side 9

9
vísu er menntun alþýðu hjer á landi, nú sem stendur,
ekki í eins góðu lagi og í Danmörku, en í því efni
stöndum vjer varla ver að vígi, en Danir fyrir og um
1870. Vjer eigum dýrmætann og alþýðlegan fjársjóð í
forn-bókmenntum vorum, svo að þroski og námshæfi-
leikar alþýðu eru miklu meiri og betri, en ytri hagur vor
bendir til, og vjer höfum átt andlega leiðtoga, er haft
hafa svipuð eða tilsvarandi áhrif á þjóðlíf .vort og
Grundtvig hafði í Danmörku. Má þar meðal annars
nefna Baldvin Einarsson og Fjölnismenn. Avextirnir af
starfi þeirra eru að vísu eigi eins augljósir, en engu að
síður hafa áhrifin verið mikil og heillavænleg fyrir and-
legan þroska þjóðarinnar, og það er trú mín, að upp-
skerutíminn sje ekki kominn enn þá, en sje fyrir hönd-
um nú, einmitt á þessum aldarmorgni.
Engum, eða mjög fáum, hygg jeg blandist hugur um,
að landið okkar sje svo gott, og geymi í skauti sínu
svo margar auðsuppsprettur og gæði, að hjer geti búið
menntuð þjóð. Fornsögurnar sýna að svo hefur verið,
og reynsla síðustu mannsaldranna, síðan við fórum að
eiga með okkur sjálfir, staðfestir að minni hyggju vitnis-
burð sögunnar.
Pað er því í mínum augum augljóst, að verulegar
efnalegar framfarir og aukin velmegun eru undir því
komin, að vjer nú hefjumst handa og komum á öflug-
um samvinnu-fjelagsskap í sem flestum greinum. Aukin
framleiðsla og hagkvæmari verzlun er oss bráðnauðsýn-
leg, því kröfurnar til ýmsra lífsþæginda aukast með degi
hverjum, og hljóta að aukast með aukinni menningu og
meiri viðskiptum og viðkynningu við umheiminn. Til
þessa hafa menn auðsjáanlega fundið þegar fyrir 1870,
en auðvitað ekki gjört sjer Ijósa grein fyrir hverjir vegir
vaeru heppilegastir. Örfáum árum eptir að verzlunin varð
algjörlega frjáls, hefjast víðsvegar hjer á landi samtök
og ýmsar bollaleggingar, meðal bænda, til þess að bæta
verzlunina. Það var eðlilegt, að þannig væri byrjað,
því bæði var umbótaþörfin brýnust þar, og svo voru