Stúdentablaðið - 01.12.1947, Blaðsíða 9

STÚDENTABLAÐ
3
sjálfstæð, seinlát og hikandi og finnur minna
til eigin ábyrgðar en vera ætti.
Ýmis rök hníga þess vegna að því að
greina framkvæmdarvaldið frá löggjafarvald-
inu meir en nú er. Hins vegar er álitamál,
hversu stórt skref eigi að stíga í þá átt. Til
mála gæti komið að stíga skrefið til fulls
og greina algerlega milli hinna þriggja þátta
ríkisvaldsins og fela sitt hverjum aðila með-
ferð hvers þáttar um sig. Alþingi yrði þá
eingöngu löggjafarsamkoma, en forsetinn
færi með framkvæmdarvaldið, ekki aðeins í
orði, heldur og í reynd, þ. e. a. s. hann skip-
aði ráðherra án atbeina þingsins, og þeir bæru
ábyrgð fyrir honum. Forsetinn yrði þá vita-
skuld þjóðkjörinn, eins og nú er. Hugsanlegt
væri einnig, að forsetinn væri jafnframt for-
sætisráðherra. Er því til stuðnings bent á,
að vér verðum að hafa stjórnarkerfið sem
einfaldast og stilla öllum kostnaði við
rekstur hins opinbera sem mest í hóf. Ef
horfið væri að þessari skipan, myndi óhjá-
kvæmilegt, að ríkisstjórnin fengi fjármálin
meir í sínar hendur en eftir núgildandi stjórn-
arskrá. Annars kostar gæti þingið sett stjórn-
inni stólinn fyrir dyrnar með því að synja
um fjárveitingar og tekjuöflun. Með þessari
skipan væri með öllu horfið frá þingræðis-
reglunni svonefndu.
Aðrar leiðir, sem skemmra gengju í breyt-
ingaátt, gætu einnig komið til greina. T. d.
mætti hugsa sér, að forseti fengi aukið vald,
en það aukna vald væri takmarkað við það
ástand, að Alþingi hefði reynzt óstarfhæft að
verulegu leyti, hefði t. d. ekki getað mynd-
að ríkisstjórn. í stjórnarskrána þyrfti þá að
setja skýlaus ákvæði um, að forseti skyldi
tilnefna ráðherra án atbeina þingsins, þegar
það hefði gefizt upp við stjórnarmyndun. Slík
ríkisstjórn sæti svo þar til unnt reyndist að
mynda þingræðisstjórn. Ríkisstjórn, skipuð
af forseta án atbeina Alþingis, þyrfti svo að
einhverju leyti að fá í sínar hendur fjárveit-
ingarvaldið og heimildir til tekjuöflunar. Að
öðrum kosti gæti hún reynzt óstarfhæf.
Til greina gæti komið, að þjóðin sjálf kysi
forsætisráðherra eða jafnvel alla ráðherra
til ákveðins árabils í senn. Gæti þá þingið
ekki vikið þeim frá. E. t. v. væri einnig hugs-
anlegt að gera Alþingi að skyldu að kjósa
ráðherra til ákveðins tímabils. Ætti sú kosn-
ing þá að fara fram eftir hverjar almennar
Alþingiskosningar. Mundi þá ríkisstjórnin
oftast nær verða eins konar samsteypustjórn,
því að þingflokkar ættu að fá ráðherra í
hlutfalli við þingmannatölu sína. Hætt er þó
við, að annmarkar reyndust á þessari skip-
an. Jafnhliða breytingum í þá átt, sem hér
hefir verið talað um, telja svo sumir, að
heppilegt væri að ákveða það, að ráðherrar
skyldu ekki vera alþingismenn. Yrði slík regla
til að undirstrika skilnaðinn milli fram-
kvæmdarvalds og löggjafarvalds.
Hér skal að svo stöddu enginn dómur lagð-
ur á þær hugsanlegu breytingar, sem nefnd-
ar hafa verið, enda geta þar sjálfsagt ýms-
ar fleiri leiðir komið til greina. En hinu vil
ég hiklaust halda fram, að nauðsyn beri til
að styrkja framkvæmdarvaldið og gera það
óháðara Alþingi en nú á sér stað.
Þá hlýtur og skipun Alþingis, einkanlega
skipting þess í deildir, að koma mjög til at-
hugunar við endurskoðun stjórnarskrárinnar
kjördæmaskipunin og kosningafyrirkomulag-
ið. Skal fyrst vikið að kjördæmaskipuninni
og kosningafyrirkomulaginu.
Núverandi kjördæmaskipun og kosninga-
fyrirkomulag er óheilsteypt. Samkvæmt því
geta menn öðlazt þingmennskuumboð með
þrennum hætti, þ. e. með óhlutbundnum kosn-
ingum í einmenningskjördæmum, með hlut-
fallskosningum í Reykjavík og tvímennings-
kjördæmunum og við úthlutun uppbótarþing-
sæta. I rauninni má segja, að þessi skipun
sé hvorki fugl né fiskur. Uppbótarþing-
mannafyrirkomulagið tryggir t. d. engan veg-
inn, eða þarf ekki að tryggja, rétt hlutföll
milli þingflokka. Því síður tryggir það stjórn-
málaflokkunum áhrif í hlutfalli við kjósenda-
tölu, því að vel má vera, að stjórnmálaflokk-
ur, sem hvergi kemur að þingmanni og þar
af leiðandi fær engan uppbótarþingmann, fái
mun fleiri atkvæði samanlögð en þingflokk-
ur, sem kemur að manni í einhverju fámennu