Stúdentablaðið - 01.12.1947, Blaðsíða 25

STÚDENTABLAÐ
19
Vér skulum nú athuga, hvernig Banda-
ríkjamenn stóðu við þessar skuldbindingar.
Sú fyrri: Árið 1942, þegar Islendingar
höfðu ákveðið að stofna lýðveldi á landi sínu,
fóru Bandaríkin formlega fram á það við
íslenzk stjórnarvöld, að lýðveldisstofnuninni
yrði skotið á frest. Eftir deilur á Alþingi sam-
þykkti meirihluti þess að láta undan þessari
íhlutunarsemi Bandaríkjanna og lýðveldis-
stofnuninni var frestað. Hér var freklega
gengið á gefin loforð. Þótt Bandaríkjamenn
yrðu fyrstir til að viðurkenna sjálfstæði vort,
er vér lýstum því yfir 1944, bætir sú viður-
kenning ekki upp þessa íhlutunarsemi þeirra
í landsmál vor, enda sýndi eftirleikurinn,
hvern hug Bandaríkjamenn báru til sjálf-
stæðis vors. Eftir lýðveldisstofnunina 1944
fóru Bandaríkjamenn fram á það við íslenzku
ríkisstjórnina, að þeim yrðu léðar herstöðvar
á landi voru um langan tíma. Þetta var árás
á fullveldi vort. Ef Bandaríkjamenn hafa
haldið, að það hafi getað samrýmzt fullveldi
voru, að þeir hefðu hér herstöðvar og herlið
í næstum heila öld, þá hafa þeir ekki skilið,
hvað vér eigum við með fullveldi, og ekki vit-
að, hvað þeir viðurkenndu á Þingvöllum 17.
júní 1944. Ef á íslandi dvelja menn, sem ekki
eru háðir íslenzkum lögum, er ekki um full-
valda íslenzka þjóð að ræða í þessu landi.
Beiðni Bandaríkjamanna um herstöðvar
var því krafa um, að vér afsöluðum fullveldis-
rétti vorum enn á ný. Þessari beiðni var þá
vísað á bug, góðu heilli. Islenzk alþýðusam-
tök og stúdentar risu upp og kröfðust þess,
að staðið væri á hinum nýfengna fullveldis-
rétti vorum og hvergi væri látið undan á-
gengni Bandaríkjanna. Barátta þessara aðila
bjargaði í þetta skipti sóma íslenzku þjóðar-
innar. Islenzka yfirstéttin vildi hins vegar óð
og uppvæg verða við kröfum Bandaríkja-
manna, og einn helzti forkólfur þeirra gaf
út blað, þar sem haldið var uppi lævíslegum
áróðri gegn málstað Islendinga. En yfirstétt-
in treysti sér ekki til að ganga svo berlega
á hönd erlendu valdi sem veiting herstöðva
til handa Bandaríkjunum hefði verið af ótta
við sumarkosningarnar 1946. Bandarikja-
menn biðu því með kröfur sínar þar til eftir
kosningar. — Þessi framkoma Bandaríkja-
manna gagnvart fullveldi voru eru hrein svik
við gefin loforð í herverndarsamningnum frá
1941.
Síðari skuldbindingin: Samkvæmt henni
áttu Bandaríkjamenn að hverfa á brott með
allan herafla sinn strax að stríðinu loknu.
Allur lieimurinn veit, að þetta gerðu Banda-
ríkjamenn ekki. 4. okt. 1946 — daginn áður
en nauðungarsamningurinn var gerður og 18
mánuðum eftir hernaðaruppgjöf möndulveld-
anna — voru enn bandarískir hermenn á Is-
landi. Oss Islendingum var meinað með
vopnavaldi að fara inn á þau svæði, sem
Bandaríkjaherinn hafði á voru eigin landi.
Bandaríkjamenn héldu fram þeim ,,skilningi“,
að þeir væru ekki skuldbundnir samkvæmt
samningnum til að fara með her sinn héð-
an af landi burt, fyrr en „þáverandi hættu-
ástandi í milliríkjaviðskiptum“ væri lokið,
forseti þeirra hefði misst ,,warpower“ sitt og
svo framvegis. Á þennan ,,skilning“ gátu Is-
lendingar ekki fallizt, enda var hér um að
ræða ranga túlkun á samningnum. Yfirskrift
samningsins sjálfs, eins og hann var sam-
þykktur á Alþingi, var til dæmis þannig orð-
uð: „Tillaga til þingsályktunar um, að Banda-
ríkjum Norður-Ameríku sé falin hervernd Is-
lands, meðan núverandi styrjöld stendur.“
Auk þess eru ákvæði samningsins, sem skrif-
uð eru orðrétt framar í þessari grein, mjög
skýr um þetta atriði. Samningurinn féll úr
gildi, þá er styrjöldinni lauk, og áttu þá
Bandaríkjamenn að hverfa með herlið sitt á
brott hið bráðasta.
Með því að fullnægja ekki þessum tveim-
ur skuldbindingimi, sem Bandaríkjamenn tók-
ust á lierðar með herverndarsamninginim,
brutu þeir á oss samninginn.
Og svo kom nauðungarsamningurinn.
Eftir sumarkosningarnar 1946 þorði ís-
lenzka yfirstéttin að láta undan kröfum
Bandaríkjamanna. 32 alþingismenn sam-
þykktu flugvallarsamninginn 5. október það
ár og skópu sér fyrirlitningu allrar þjóðar-
innar. Fyrsta grein þessa samnings er svo-