Fálkinn - 24.01.1966, Blaðsíða 16

Snmbandi því, sem verið hefur mill-
um ísafjarðar verzlunarstaðar og Eyr-
arhj epps, skal þess vegna hér eptir vera
slitið, og skal fé því, er verzlunarstað-
urinn og hreppurinn nú eiga í samein-
ingu, og hreppsþyngslum öllum, skipt
til helminga milli bæjarins og hrepps-
ins. Skipti þessi skulu gjörð af sýslu-
manninum í ísafjarðarsýslu, öllum bæj-
arfulltrúunum og jafnmörgum mönnum
úr Eyrarhreppi, sem allir búendur í
hreppnum, er gjaída nokkuð til sveitar,
kjósa með atkvæðafjölda á kjörfundi
fyrir sýslumanni.
2. grein.
Fulltrúar ísafjarðarkaupstaðar skulu
vera fimm. Þeir skulu kosnir af bæjar-
búum þeim, sem kosningarrétt hafa
samkvæmt þessari reglugerð. '
3. grein.
Kosningarrétt hafa, með þeim und-
antekningum, sem gjörðar eru i 5. grein,
allir fullmyndugir menn, sem ekki eru
öðrum háðir sem hjú, og hafa verið bú-
fastir í kaupstaðnum síðasta árið, þegar
þeir að minnsta kosti borga 2 ríkisdali í
bæjargjöld á ári.
En skilyrðin skv. 5. gr. voru þau að
hafa ekki orðið sekur að lagadómi um
neitt það, sem svívirðilegt þætti að al-
menningsáliti — bú hans ekki tekið upp
sem þrotabú — sviptur fjárræði eða sett-
ur undir fjárræði annarra.
Þá máttu feður og afkomendur ekki
eiga sæti i bæjarstjórninni samtímis.
Kjörfundur skyldi haldinn fyrir opn-
um dyrum. Lýsti kjósandi því yfir í
heyranda hljóði, hvern hann vildi kjósa.
Nýkjörinn bæjarfulltrúi skyldi senda
bæjarfógeta skriflegt heit og í því skuld-
binda sig samkvæmt borgaraeiði sínum
— en ef hann eigi hafði svarið borgara-
eið — þá með eiði að lofa að gegna
dyggilega öllum þeim skyldum, er staða
hans leggði honum á herðar, bæði við
konung og fósturjörð sína, og einkum við
bæjarfélagið, gem kjörið hefði hann
til að taka þátt i sjórn bæjarmálefna
sinna.
í þeim málum, sem snertu þurfa-
menn og uppeldi og fræðslu barna
skyldi presturinn eiga atkvæði með
bæjarfulltrúunum.
Fjárhagsáætlun skyldi samin fyrir 20.
janúar ár hvert.
(Jm hana segir svo í reglugerðinni:
„í fjárhagsáætlun skal skýrt frá fé
því, sem til er, til að borga með gjöld-
in, án þess skattur sé lagður á bæjar-
búa.
|>egar allar slíkar tekjur eru taldar,
skal jafna tveim fyrstu hlutum af gjöld-
um þeim, sem þá eru eftir, til hinna
eiginlegu bæjarþarfa, á hús og lóðir
bæjarmanna þannig, að 5 sjöttungum
skal jafna á húsin eftir ferhyrnings-
máli grundvallarins; en einum sjöttung
á matjurtagarða og aðrar útmældar
lóðir, sömuleiðis eftir ferhyrningsmáli.
En þrem fimmtungum þess fjár, sem
þarf til hinna eiginlegu bæjargjalda,
og því fé, sem þarf til forlagseyris
FÁLKINN
þurfamönnum, skal jafna niður á alla
bæjarbúa eftir efnum þeirra og ástæð-
um (útsvör).“
Reglugerðin um að gjöra verzlunar-
staðinn ísafjörð að kaupstað og um
stjórn bæjarmálefna þar, er all ýtarleg,
og miklu lengra mál, en svo, að hér
verði rakin orðrétt grein fyrir grein, en
henni lýkur með þessum orðum:
Eptir þessu eiga allir hlutaðeigendur
sér þegnlega að hegða.
Gefið í Vorum konunglega aðseturs-
stað, Kaupmannahöfn.
26. dag janúarmánaðar 1866.“
Jón Sigurðsson þá
þingmaSur ísíirðinga
AMA DAG var svo gefið út „Opið
bréf um að stofna byggingarnefnd
í kaupstaðnum Isafirði“. í byggingar-
nefnd skyldu vera bæjarfógetinn og 4
menn, sem bæjarfulltrúarnir kysu, og
skyldu tveir þeirra vera úr hópi bæjar-
fulltrúanna.
Meginhlutverk byggingarnefndarinn-
ar skyldi að sjálfsögðu vera það, að
koma á reglu um húsabyggingar í kaup-
staðnum og afstýra hættu af húsbruna.
Með þeim tveimur lagaboðum, sem
hér hefur verið frá skýrt, báðum dag-
settum, eins og þar segir: „í Voruin
konunglega aðsetursstað, Kaupmanna-
höfn, hinn 26. dag janúarmánaðar árið
1866“, var verzlunarstaðurinn Ísafjörð-
ur orðinn kaupstaður og sérstakt lög-
sagnarumdæmi.
Fyrsta bæjarstjórnarkosningin á fsa-
firði fór svo fram hinn 16. júlí 1866.
Þegar þetta gerðist, var Jón Sigurös-
son alþingismaður ísfirðinga, Stefán
Bjarnarson var sýslumaður og bæjar-
fógeti og Árni Böðvarsson prestur á
Eyri.
Höfnin er lífhöfn
sem á engan sinn líka
UÐVITAÐ eru það hin frábæru hafn-
arskilyrði frá náttúrunnar hendi,
sem öllu öðru fremur hafa gert Skut-
ulsfjarðareyri — en svo hét staðurinn
lengstum — að höfuðstað Vestfjarða.
ísafjarðarpollur er einhver fegursta og
öruggasta náttúruhöfn, sem hugsast
getur.
En ýmislegt fleira kemur þó til.
í þessu sambandi er gaman að heyra,
hvað Ólafur Ólavíus segir árið 1777 í
ferðabók sinni um Skutulsfjörð. Honum
farast svo orð meðal annars:
„Það, sem mest er um vert í firði
þessum, auk hafnarinnar, er Eyrin, þar
sem verzlunarhúsin standa, sem virðist
lofa góðu um, að þar geti risið upp
kaupstaður með tímanum. Að minnsta
kosti er hún vel til þess fallin af þeim
sökum, er nú skal greina: Grundvöllur-
inn er þéttur, sléttur og traustur, auk
þess sem þar er rúmgott. Umhverfið ei
þurrt og heilnæmt og útsýnið viðfeldið.
Þaðan er hægt að stunda útræði ,allt
eða mestallt árið; þar í kring eru hagar
fyrir kýr og kindur, að vísu ekki víð-
lendir, en nægjanlegir. Ágætt land-
rými er þar fyrir kálgarða. Mótekja er
þar í sveitinni ekki langt í burtu. Vatn
er fáanlegt þar í grennd, bæði til heim-
ilisnota, ef grafnir eru brunnar með for-
sjá, og fyrir þófaramylnur og annars-
konar slíkan rekstur.
Auk þess liggur staðurinn vel við inn-
anhéraðsverzlun, þar sem hann er næst-
um því í miðju héraði og í alfaraleið.
Létt er að gera þar varnir með staura-
virkjum, því að staðurinn er að mestu
inniluktur af náttúrunnar hendi.
Höfnin er örugg, innsiglingin hrein og
skipalægi skammt þar fyrir utan.
í stuttu máli sagt hef ég ekki séð
nokkurn stað á Iandinu, jafnvel ekki
sjálfan Eyjafjörð, sem þolir samanburð
við þennan stað, ef um slíkar frain-
kvæmdir væri að ræða.“
Ólavíusi bregzt ekki skarpskyggnin
í aðalatriðum þessarar lýsingar.
Eyrin er frábært bæjarstæði. Stað-
urinn liggur vel við fiskimiðum. Einnig
er hann miðsvæðis í héraði og liggur
jafnframt ágæta vel við allri innanhér-
aðsverzlun. Og síðast en ekki sízt:
Höfnin er lífhöfn, sem engan á sinn
líka á öllu landinu.
Enda höfðu Englendingar snemma á
miðöldum uppgötvað þessa hafnarpara-
dís Skutulsfjarðar og tíðum leitað
þangað skjóls og öryggis, þegar Norðri
konungur færðist í ham sinn. Þá var
ísafjörður einnig viðurkennd höfn og
fastur verzlunarstaður allan einokun-
artímann.
Fyrsti vélbáturinn,
fyrsti sjómannaskólinn
KKI VERÐUR ANNAÐ SAGT, en
að ísafirði hafi í flestu vel farnazt,
síðan hann fékk kaupstaðarréttindi. Þar
blómgaðist þilskipaútge;íB á síðari hluta
19. aldar, og stóð hún um skeið hvergi
með meiri blóma. Var ísafjörður þá
ein stærsta útflutningshöfn landsins og
hefur ávallt fyllt myndaflega sæti sitt
á því sviði upp frá því.
Skömmu eftir að íslendingar höfðu
öðlazt verzlunarfrelsi og tóku að láta
að sér kveða í verzlun og siglingum,
reis brátt á legg hin mikla Ásgeirsverzl-
un á fsafirði. Hafði hún mikinn flota
minni og stærri þilskipa. Gufubáturinn
Litli-Ásgeir annaðist strandferðir um
ísafjarðardjúp og nágrenni, en Stóri-
Ásgeir, sem sennilega hefur þá verið
stærsta skip í íslenzkri eign, sigldi milli
landa með framleiðsluvörur og erlend-
an varning hverskonar.
Fyrsti vélbátur, sem róið var til
fiskjar hér á landi, var frá ísafirði, og
glæsilegur floti allstórra vélbáta var í
eigu ísfirðinga fyrir og eftir 1920
(Stóru bátarnir).
Þá má það til afreka teljast,' þegar
ísfirzk alþýða undir styrkri stjórn þeirra
Finns Jónssonar -og Vilmundar Jóns
konar byggði upp á verstu kreppuár-
unum um 1930 hinn glæsilega fiski-
flota Samvinnufélags ísfirðinga. Fríð-
ari snekkjur sáust þá ekki á íslands-