Tímarit iðnaðarmanna - 01.09.1928, Blaðsíða 3

cTimarii dðtiaðarmatina
Gefið út af stjórn Iðnaðarmannafjelagsins, Reykjavik.
3. hefti.
Júh'
September
2. árg.
15 ára minning um Olgerðina „Egill Skallagrímsson".
Tileinkað vini mínum og samverkamanni, Tómasi Tómassyni.
Eflir Gísla Guðmundsson gerlafræðing.
Inngangur.
Olið og mjöðurinn voru goðaveigar og gjafir frá
goðunum. Drykkjarföng þessi voru líka einn megin-
þáltur trúarbragðanna í hinni fornu heiðni. Það
leyndi sér ekki, að öl og mjöður voru hin dýr-
mætustu hnoss, er mannkyninu höfðu hlotnast. Að
líkindum mun það hafa verið áfengið, sem skapaði
hið guðlega eðli drykkjarfanganna. Við neyslu þeirra
urðu menn varir við einskonar andleg umskifti, og
hvaðan koma þau, nema frá hinum magnaða goða-
drykk? Erlendar fornbókmentir fjalla um guða- og
goðaveigar, svipað því sem á sér stað í Eddu-
kvæðunum. Setið var að sumbli þessa heims og
annars. Fornbókmentir vorar sýna það, að ölið og
mjöðurinn átti drjúgt ítak í skáldskap forfeðranna.
Eddurnar eru t. d. allskýrt sýnishorn, því í þeim
eru kvæði hinna fornu íslensku skálda. Kvæðin
munu að vísu vera gerð á 10. og 11. öld, en yrkis-
efnið er eldgamall vísindamergur, sem ber með
sjer heiðinn hugsunarhátt forfeðranna. Islendingar
eru svo kunnugir andlegu haglendi Eddukvæðanna,
að hjer nægir að stikla á stöku stað. T. d. er mjað-
arins getið bæði í Völuspá og Gylfaginningu:')
Alt veit ek, Óöinn,
hvar þú auga falt
í þeim inum mæra
Mímis-brunni;
drekkr mjöð Mímir
morgin hverjan
af veði Valföðrs.
Og svo segir ennfremur:
„Þar vörðr goða2)
drekkr í væru ranni
glaðr enn góða mjöð“.
1) Snorra Edda, Rvk. 1907, bls. 31. Sæm. Edda, bis. 9.
2) Sst. bls. 47.
Snorri lýsir ásynjum og segir svo: »Enn eru þær
aðrar, er þjóna skulu í Valhöll, bera drykkju ok
gæta borðbúnaðar ok ölgagna1)®- Er svo upptaln-
ing þeirra í Grímnismálum, er bera Einherjum öl.
Gangleri spyr í Gylfaginningu:2) »Hvat hafa Ein-
herjar at drykk, þat er þeim endisk jafngnógliga,
sem vistin, eða er þar vatn drukkit ?« — Þá svarar
Hárr: »Undarliga spyrr þú nú, at Alföðr mun bjóða
til sín konungum eða jörlum eða öðrum ríkismönn-
um ok myni gefa þeim vatn at drekka; ok þat
veit trúa mín, at margr kemr sá til Valhallar, er
dýrt mundi þykkjast kaupa vatsdrykkinn, ef eigi
væri betra fagnaðar þangat at vitja, sá er áðr þolir
sár ok sviða til banans«. Að svo búnu segir Hárr
frá geitinni Heiðrúnu: »en úr spenum hennar rennr
mjöðr sá, er hon fyllir skapker hvern dag; þat er
svá mikit, at allir Einherjar verða fulldrukknir af«.
Enda þótt mjöðurinn sje úr spenum Heiðrúnar, þá
var það vitanlega kunnugt í goðheimum, að hun-
ang þurfti til mjaðarins. Skáldamjöðurinn, sem sagt
er frá í »skáldskaparmálum«, var blandinn úr blóði
og hunangi, eins og hjer má sjá:3) »Þeir blendu
hunangi við blóðit, ok varð þar af mjöðr sá, er
hverr, er af drekkr, verðr skáld líka eða fræða-
maðr«. Sigrdrífumál getur um virtr;4) goðheimar
vissu því einnig, að malt þurfti í mungát. Óneitan-
lega bregður víða fyrir hjervistarblæ á hlutunum,
og þarf í því efni ekki annað en minna hér á
orð Ægis:5) »Ægi þótti göfugligt þar um at sjásk;
veggþili öll váru þar tjölduð með fögrum skjöldum;
þar var ok áfenginn mjöðr ok mjög drukkit«. Og
1) Sst. bls. 57.
2) Sn. E. bls. 61-62.
3) Sn. E. bls. 113.
4) Sæm. Edda, Rvl(. 1905, bls. 324.
5) Sn. E., b!s. 109.
[ 33 [