Tímarit iðnaðarmanna - 01.10.1982, Page 64

gerð við slíka útreikninga, og í dag vilja fleiri fyrir-
tæki fara út í þetta. Má segja, að í harðnandi sam-
keppni sé það nauðsyn fyrir hvert fyrirtæki, að það
geri sér grein fyrir hvaða framleiðsluvörur bera sig
og hverjar ekki. Þá má nefna, að mikill áhugi er á
leiðbeiningum vegna tölvuvæðingar, sem þegar hef-
ur hafið innreið sína í brauðgerðarfyrirtæki. Eins
búast menn við að auka megi framleiðni iðngreinar-
innar með því að taka skipulagsmál fyrirtækjanna í
gegn. Líklega verður að leita til erlendra aðila við
lausn þessa máls. Eitt er það vandamál óleyst, sem
blasir við og áður er minnst á og varðar þann ójöfn-
uð, sem innlendir framleiðendur búa við. Mjólkur-
duft kostar nú 51 kr. kílóið til innlendra bakaría
þegar heimsmarkaðsverð er 11—12 kr. Þá kosta egg
38 kr. kg til íslensks bakara, en norrænir keppinaut-
ar greiða 12—13 kr. fyrir hvert kíló. A meðan þetta
ástand varir er ekki hægt að búast við, að innlend
framleiðsla sé samkeppnishæf í verði. Fyrir um 4—5
árum voru allar framleiðsluvörur bakara undir
verðlagsákvæðum. A þeim tíma höfðu bakarar því
ekki frjálsar hendur við verðlagningu, þannig að
ekki var grundvöllur fyrir aukinni fjölbreytni í fram-
leiðslu með því að nota dýrari hráefni, þar sem þau
fengust ekki reiknuð inn við verðlagningu. Síðan
gerðist það, að framleiðsluvörur bakara voru und-
anþegnar verðlagsákvæðum nema nokkrar brauð-
tegundir, sem í dag kallast „vísitölubrauð". Við þessa
breytingu varð nánast bylting í iðngreininni, og má
segja, að þeirri byltingu sé ekki lokið. Áfram haldast
þó vísitölubrauðin undir verðlagsákvæðum og eru
framleidd með tapi. Sá slagur, sem Landssamband
bakarameistara hefur staðið í við verðlagsyfirvöld,
verður ekki gerður að umtalsefni hér, en fullyrða
má, að aðgerðir verðlagsyfirvalda í því máli hafa
hvorki komið bökurum né neytendum til góða.
Guðlaugur Steffdnsson:
Þjonustugreinar
1 víðtækasta skilningi orðsins er þjónustuiðnaður
samheiti yfir margvíslega viðgerðar- og þjónustu-
starfsemi, allt frá véla- og skipaviðgerðum til ljós-
myndunar og úrsmíði. Einnig má geta þess, að bygg-
ingariðnaður er auðvitað að því leyti þjónustuiðn-
aður, að verkefni hans eru ekki einungis nýbygging-
ar, heldur annast hann jafnframt viðhald og viðgerð-
ir á eldri mannvirkjum. Þetta minnir á, að stærstu
greinar þjónustuiðnaðarins, málm- og skipasmíða-
iðnaður, rafiðnaður og bifreiðaviðgerðir, eru jafn-
framt framleiðsluiðnaður, og algengt er að þjón-
ustu- og framleiðslustarfsemi sé stunduð jöfnum
höndum. Þjónustuiðnaðarhugtakið spannar sem sé
afar vítt svið ólíkra iðngreina, og í fæstum tilvikum
er með góðu móti unnt að draga skýr mörk milli
framleiðsluiðnaðar og þjónustuiðnaðar. Þrátt fyrir
hve sundurleitur hópur iðngreina þjónustuiðnaður-
inn er, eiga þær það sammerkt, að þeim er af stjórn-
valda hálfu öllum búið mjög áþekkt starfsumhverfi.
Þannig hefur því miður verið rík tilhneiging til þess
hér á landi, að líta svo á, að viðgerða- og þjónustu-
iðnaður sé nokkurs konar annars flokks iðnaður eða
atvinnuvegur, sem megi að skaðlausu sitja á hakan-
um með ýmsa fyrirgreiðslu og aðbúnað, svo sem
aðgang að lánsfé, fjárstuðning til hagræðingarað-
gerða og tollfríðindi af aðföngum. Þetta viðhorf
helgast af þeirri fullyrðingu, að þjónustuiðnaðurinn
sé verndaður iðnaður og að honum sé því óþarft að
búa við sömu starfsskilyrði og samkeppnisgreinarn-
ar, þar eð hann velti álögunum einfaldlega út í verð-
lagið, eins og það er orðið. Við skulum íhuga svolítið
nánar þetta tvíþætta viðhorf til þjónustuiðnaðarins,
sem er allsráðandi um aðbúnað hans, þ. e. að þjón-
ustuiðnaðurinn sé verndaður og að af þeim sökum
skipti litlu, hvernig búið er að honum. Sem áður
sagði eru skilin milli þjónustuiðnaðar og fram-
leiðsluiðnaðar afar óglögg og af þeirri ástæðu einni
hlýtur ævinlega að orka mjög tvímælis að búa þjón-
ustuiðnaðinum önnur og lakari skilyrði en hinum
svonefndu samkeppnisatvinnuvegum. En það er
heldur ekki alls kostar rétt, að þjónustuiðnaður eigi í
engri samkeppni við erlenda aðila. Fyrir það fyrsta
er þjónustuiðnaðurinn almennt séð ekki tollvernd-
aður. Þannig eiga skipaviðgerðir, sem raunar njóta
viðurkenningar sem samkeppnisiðnaður, í harðri
samkeppni við erlenda aðila og sama gildir um véla-
viðgerðir og aðrar greinar, sem annast viðgerðir á
vöru, sem tollar hafa verið felldir niður af. Loks er á
það að líta, að þótt e. t. v. megi benda á dæmi, þar
sem hvorki er um að ræða beina né óbeina sam-
keppni við sambærilega erlenda vöru eða þjónustu,
er fyrir hendi samkeppni við óskyldar vörur í þeim
skilningi, að allir seljendur vöru eða þjónustu keppa
um ráðstöfunartekjur neytenda. 1 hinum smærri
greinum, svo sem ljósmyndun og tannsmíði, er einn-
ig samkeppni fyrir að fara, og framleiðsla þessara
greina eða þjónusta, hvort heldur menn kjósa, er í
ríkum mæli sótt til útlanda. Stærstu greinar þjón-
ustuiðnaðarins eru eins og áður sagði blandaðar
framleiðslu- og þjónustugreinar. Þær eru það, sem
kalla mætti stuðningsiðnaður fyrir aðrar atvinnu-
greinar í landinu. Þær sjá þeirn fyrir mannvirkjum
og ýmsum framleiðslutækjum og rekstrarvörum og
annast jafnframt viðhald þessara fjármuna. Fái þessi
stuðningsiðnaður ekki að njóta sömu kjara og sam-
keppnisgreinarnar, verður hann þeim dýrari en
ella, þær dragast aftur úr tæknilega séð og starfsem-
62
Timarit iðnaðarmanna