Vikan - 30.04.1959, Side 6

Þegar japönsku fiskimennimir sáu sólina koma upp í vestri,
morguninn, sem þeir gleyma aldrei . . .
BANVÆN ASKA
Útdráttur úr bókinni „The Voyage of the Lucky Dragon“.
Eftir Balph E. Lapp.
Þetta gerðist skömmu fyrir sólar-
upprás, 2. marz 1954. Kyrrahafsund-
iraldan vaggaði litla japanska togar-
anum Fuhuryu Maru (Drekinn
heppni) mjúklega. Túnfiskalinunum
hafði verið varpað útbyrðis í siðasta
sinn, og brátt átti að sigla til heima-
bæjarins Yaizu, sem er 200 kílómetr-
um fyrir sunnan Tókíó.
Skyndilega ljómaði skerandi birta
á vesturhimninum. JÞað var eins og
lýsandi flóðalda steyptis yfir hafið.
Liturinn breyttist úr skærhvítu í
rauðgult og loks sást ljósrauð hvelf-
ing úti við sjóndeildarhringinn. Þetta
minnti á sólaruppkomu — Ijóminn
var einungis allt of skær.
Yoshio Misaki, fyrsti stýrimaður,
starði frá brúnni vantrúaður á þetta
ógnarlega ljós. Allir um borð komu
þjótandi upp á þilfarið og hrópuðu
hver i kapp við annan. „Sólin kem-
ur upp í vestri!“ hrópaði einn. Ann-
ar sagði: „Haldið þið, að þetta sé
pikadonf" Hann notaði nýtt orð, sem
myndazt hafði eftir árásina á Hiro-
sima — sambland af ,,þruma“ og
„eldglæringar".
Skipstjórinn Hisakichi Tsutsui, sem
sem lá og svaf í koju sinni, var nokk-
uð seinn í svifum. Hann kom ekki
fyrr upp í brúna til Misaki en log-
inn í vestri var að deyja út. Myrkrið
grúfði aftur yfir. Allt var hljótt.
Nokkrum mínútum síðar tók tog-
arinn að nötra, eins og einhver risa-
hönd hristi hann til, og um leið
heyrðist uggvænlegar drunur, sem
virtust bæði koma að ofan og neðan.
Nokkrir menn köstuðu sér á þil-
farið, skelfingu lostnir. Skipstjórinn
og stýrimennirnir ráðguðust sín á
milli. Síðan gaf Misaki fyrirskipun:
„Setjið vélarnar í gang og dragið inn
Iínurnar!“ Mennirnir flýttu sér að
framkvæmt þetta. Þeim bráðlá á að
komast burtu .. .
Hinn 39 ára gamli loftskeytamaður
Aikichi Kuboyama var elzti maður-
inn af tuttugu og þriggja manna á-
höfn skipsins. Hann var talinn einn
snarasti og ákveðnasti maðurinn um
borð. Hann fletti nú upp i alfræði-
orðabók, og leitaði að umsögn um
hraða hljóðsins. Það höfðu liðið næst-
um sjö mínútur milli ljósbjarmcuis
og drunanna ógurlegu. Ef hann
margfaldaði tímann með hraða
hljóðsins, myndi hann fínna f jarlægð-
ina milli skipsins og þess staðar, þar
sem sprengjan hafði sprungið. Hann
komst að raun um, að vegalengdin
var tæpir 140 kílómetrar —- og sex-
tantmælingar Misakis sýndu, að skip-
ið var statt 137 fyrir austnorðaustan
Bikini-eyna í Marshall-eyjaklasanum.
Það var enginn vafi á því, að eld-
bjarminn hræðilegi hafði verið frá
Bikini.
Um það bil tveimur klukkustundum
síðar breyttist himininn, eins og þétt
þoka grúfði skyndilega yfir skipinu.
Mennirnir, sem voru að vinna á þil-
farinu, vissu el#d hvaðan á sig stóð
veðrið, þegar þeir sáu öskuflyksur
falla á þilfarið. Nokkra menn tók
þegar að verkja í augun. Einn mann-
anna fór fingrunum gegnum hárið
og neri á sér augun. Tveir mannanna
smökkuðu á þessum hvítgráu flygs-
um. Sumir sögðu þetta vera salt —
aðrir héldu því fram, að þetta væri
sandur. öllum kom saman um, að
þetta var næsta óþægilegt fyrir-
brigði.
Skömmu eftir hádegi var búið að
draga inn allar línurnar. öskuregnið
undarlega hætti nú loks, og siðan
var tekin stefna til norðurs. Þegar
átti að hreinsa þilfarið, komust
mennirnir að dálitlu, sem kom þeim
annarlega fyrir sjónir: það var næst-
um ógerningur að skafa öskuna af
þilfarinu. Þegar kominn var mat-
málstími, höfðu fæstir neina matar-
lyst -— sem mátti furðu sæta, þar
sem allir höfðu unnið af kappi síð-
ustu klukkustundirnar.
Eftir matinn tók áhöfnin að hreinsa
veiðarfærin. Askan virtist loða við
allt.
Það var furðulegt að vakna næsta
morgun. Einn mannanna komst að
því, sér til mikillar skelfingar, að
augnalokin á honum voru límd sam-
an með þykkum, gulleitum vökva.
Fyrsti vélstjóri Tadashi Yamamota
sá allt í þoku, þegar hann ætlaði að
líta á mælana niðri í vélai-úminu.
Margir mannanna höfðu kastað upp
um nóttina, en aðeins einn, sem svaf
í öftustu káetunni, hafði verið svo
veikur, að hann hafði ekki getað stað-
ið vakt. Þeir, sem unnið höfðu við
spilið, kvörtuðu yfir kláða og sviða
í lófunum.
Einn sjómannanna hafði sett dá-
lítinn skammt af hvítu öskunni í um-
slag, sem hann lét loftskeytamann-
inn fá. Loftskeytamaðurinn hafði
lagt umslagið undir koddann sinn, til
þess að rannsaka innihald þess nán-
ar síðar meir. Þar lá umslagið í hálf-
an mánuð, þar til Drekinn heppni
kom í land. Fleiri menn söfnuðu
þessari undarlegu ösku. Einn þeirra
hélt því fram, að askan væri heilla-
merki.
Fyrsta marz (sem var reyndar 2.
marz hjá mönnunum á Drekanum,
sem voru hinum megin við timalin-
una) var eftirfarandi tilkynning birt
opinberlega í Washington:
„Formaður bandarísku atómrann-
sóknarstofnunnarinnar. Lewis L.
Strauss, tilkynnti í dag, að atóm-
sprengja hefði verið sprengd á rann-
sóknarsvæðinu á Marshall-eyjum.
Sprengingin var sú fyrsta af mörgum
tilraunum.“
Það hafði ekki verið tilkynnt að
sprengingartilraun yrði gerð þennan
dag. Japanska flotamálaráðuneytið
hafði (10. október 1953) varað öll skip
við þvi að nálgast bannsvæðið í kring-
um Eniwetok-eyna, þar sem fyrsta
vetnissprengjan var sprengd, 1. nóv-
ember 1952. Á þessu svæði var einnig
Bikini-epjan, en hvorki skipstjórinn
Ttutsui né stýrimaðuri Misaki höfðu
hugmynd um, að einmitt á þessarri
eyju yrðu næstu tilraunir gerðar.
Drekinn lieppni kom heldur aldrei
nær hættusvæðinu en í þrjátíu kíló-
metra fjarlægð við austurmörk bann-
svæðisins. Háloftstraumar báru reyk-
mökkinn frá sprengjunni í gagnstæða
átt við þá, sem menn höfðu gert ráð
fyrir.
Það kom margt furðulegt fyrir,
meðan togarinn sigldi heim á leið.
Mennirnir, sem unnu í vélarúminu,
komu þrásinnis upp á þilfarið og
kvörtuðu yfir lasleika. Allir um borð
urðu rauðbrúnir á hörund, eins og
þeir hefðu sólbrennzt illilega. Þegar
bátsmaðurinn Masayoshi Kawashima
klóraði sér í hársverðinum, féll hár-
ið af. Undrandi reif hann aftur í
hár sér — og reif um leið stóra
flyksu úr hárinu.
Þá rann upp Ijós fyrir Kuboyama.
Frænka hans hafði verið í Hiroshima,
þegar sprengjan féll á borgina, og
hann mundi eftir því, að hármissir
var einn kvillinn sem fylgdi í kjöl-
far sprengingarinnar miklu. Hann og
Misaki töluðu um það, hvort eitt-
hvert samband gæti verið milli sjúk-
dóms áhafnarinnar og öskunnar
hvítu, sem fallið hafði ofan frá himn-
inum.
Þegar Drekinn heppni lagði að
bryggju í Yaizu 14. marz, tók eig-
andi togarans strax eftir því, hve
dökkir mennirnir voru á hörund. Þeg-
ar fyrsti stýrimaður sagði honum frá
kvilium þeirra, lét hann strax setja
alla mennina á sjúkrahúsið í Yaizu.
Læknirinn, sem var á vakt, dr. T.
Ooi, gat ekki skýrt það, hversvegna
mennirnir væru svona dökkir. Mas-
i’da var verst leikinn. Hann var
brenndur í andlitinu og á hendinni.
En allir virtust hughraustir. Einn
sjómannanna sagði, að hann héldi, að
þeir hefðu verið nálægt atóm-
6
VIKAN