Vikan - 30.04.1959, Blaðsíða 7

#prengju. En þar sem bjarminn hafði
ekki blindað þá, hðlt læknirinn því
fram, að þeir hefðu verið i nægilegri
fjarlægðg. Ef þeir hefðu verið of ná-
lægt, væru nokkrir mannanna þegar
dauðir. Dr. Ooi lét loks til leiðast
og sendi tvo hinna sárþjáðu sjómanna
til sérfæðings í kjarnorkukvillur í
Tókíó. Það voru Masuda, sem var
skaðbrenndur og Yamamoto, sem
hafði fæst hvít blóðkorn.
Að morgni þriðjudagsins 16. marz
birtist eftirfarandi fyrirsögn í einu
atærsta dagblaði Japans:
JAPANSICLR FISKIMENN FÓRN-
ARDÝR KJARNORKUTILRAUNA
A BIKINI
23 menn þjást af kjarnorkukvillum.
Var það vetnissprengja ?
Blaðagreinin, sem kom frá 17 ára
göxnium skólapilti, sem átti ættingja
I Yaizu, kom heilbrigðisyfirvöldunum
í Yaizu illa á óvart. Dr. Takanobu
Shiokawa var strax falið að rann-
saka sjúkrahúsið og höfnina og leita
að geislavirkni. Á sjúkrahúsinu rann-
sakaði læknirinn geislavirkni sjó-
mannanna. Mennirnir voru allir
geislavirkir! Hvernig yrði það um
borð i togaranum?
Dr. Shioltawa flýtti sér niður að
höfninni. Þegar hann átti 30 metra
ófarna að Drelcanum heppna, tók
Geiger-teljari hans að tifa með aukn-
um hraða. Hann hafði aldrei áður
kcmizt í kynni við svo mlkla geisla-
virkni. Um borð í skipinu úði og grúði
af blaðasnápum, og læknirinn komst
amám saman að því, að miðstöð
geislavirkninnar hlaut að vera ein-
hvers staðar í öftustu káetunni. Hann
komst nú að því, að þaö var spilið,
sem geislaði mest fá sér, en það lá
beint yfir öftustu káetunni. Á leið-
Inni heim höfðu mennirnir í öftustu
káetunni sofið baðaðir af ósýnilegum
dauðageislum.
Ibúar Yaizu voru ekki einir um
skelfinguna. I Osaka var vísinda-
maður kallaður á fiskitorgið, til þess
að ganga úr skugga um, hvort nokk-
uð væri af fiski frá Yaziu. Hann fann
ainn túnfisk, sem fékk næstum Geig-
er-teljarann til að nötra. Menn kom-
ust að því, að um 100 manns hafði
borðað hinn eitraða fisk. Óttinn
breiddist eins og eldur í sinu um
borgina, og hvergi seldist fiskur
næstu daga. Þegar það fréttist, að
keisarinn hafði neitað að láta bera
fisk á borð í höllinni, jókst óttinn um
aUan helming. Nokkrir fisksalar urðu
gjaldþrota.
Læknar þeir, sem sáu um sjómenn-
ma flýttu sér eftir mesta megni að
komast að þvi hvaða efni voru í
öskunn.i Þeir færðu sér eldri þekk-
ingu í nyt, sem þeir höfðu frá þeim,
sem lifað höfðu af sprengingarnar
l Hiroshima og Nagasaki. En þeir
gátu ekki leyst gátuna: Hversvegna
hvarf ekki geislavirknin í sjómönn-
unum? Til dæmis var hárið á Mas-
uda svo geislavirkt, að þegar lokk-
ur úr hári hans var lagður á ljós-
myndaplötu og myndin að því búnu
framkölluð, kom í ljós greinileg
mynd af lokknum, eins og hún hefði
verið tekin á venjulegan hátt. Þrátt
íyrir síendurtekinn þvott, var húð
þeirra alltaf talsvert geislavirk.
Lælcnavisindin þekktu ekkert þessu
líkt.
Þegar hér var komið sögu, voru
birtar nokkrar niðurstöður af spreng-
Ingunni. Bandaríkjamaðurinn James
van Zand úr kjarnrannsóknanefndinni
sagði, að Bikini-sprengjan hefði verið
ótrúlega skaðleg lifandi verum og
Uggvænlega öflug. Afl sprenging-
arinnar var álíka mikið og 12—15
milljón smálestir af TNT hefðu verið
sprengdar í einu, og hún var 1000
sinnum öflugri en sprengja sú, sem
fallið hafoi á Hiroshima.
Allir fiskimennirnir voru nú flutt-
ir í sjúkrahús í Tókíó. Það var sagt,
að í blóði þeirra væru ótrúlega fá
rauð og hvít blóðkorn, og til þess
að vlnna gegn þessu, varð sífellt að
dæla í þá blóði. Þeim voru gefin
myglulyf til þess að auka mótstöðu
afl þeirra. Kynfrumur eru mjög næm-
ar fyrir geislun, enda voru sjómenn-
irnir algerlega ófrjóir í apríl og maí.
Þegar fór að vora í Tókíó, fór
skapiö batnandi. Sár mannanna tóku
nú að gróa, og hár þeirra fór að
vaxa. Þetta var heillatákn, þar eð
of mikil geisiavirkni getur orsakað
ævilangan skalla. Mennirnir virtust
óðum á batavegi. Og Japanir önd-
uðu léttara, þegar Bandaríkjamenn
lýstu því yfir í miðjum maímánuði,
uö Bikini-tilraunirnar 1954 væru
hættar.
En gátan var enn ekki leyst: Hvað
var dáuðaaskan, sem rignt hafði yfir
Drelcann heppna? Tvisvar sinninn
spurðu japanskir vísindamenn kjarn-
málastofnunina i Bandaríkjunum
þessarar spurningar, en þeir fengu
ekkert svar — vegna „þjóðaöryggis'1.
I þriðja sinn fengu Japanir hið ein-
kennilega svar: „Spyrjið dr. Kim-
ura."
Hinn lærði geislaéfnafræðingur dr.
ICenjiro Kimura, sem kenndi við há-
skólann í Tókíó, hafði árið 1939 klof-
ið úraníumfrumeindina ásamt jap-
anska eðlisfi’æðingnum Yoshio Ni-
shina, og framleitt efni, sem þeir
kölluðu uranium-237. Kimura lét nú
16 samverkamenn sina reyna að
eínagreina öskuna frá Bikini. Þeir
voru ekki í neinum vafa um, að
mesta geislavirknin kom frá klofnum
uranium-frumeindum. Fyrr eða síð-
ar myndi Kimura komast að hinu
sanna um sprengjuna. Maðurinn sem
fann uranium 237 hlaut að taka eft-
ir þessu efni, þegar það var svo að
segja sett undir nefiö á honum.
Vorið 1954 höfðu japönsku vísinda-
mennirnir leyst gátuna: Bikini-
sprengjan var öflugt, þrískipt vopn.
Fyrsta spregningin var venjuleg
kjarnorkusprengja, sem leiddi af sér
næstu sprengingu, þannig að vetnis-
frumeindir runnu saman. Að því búnu
klofnaði uranium og beyttist í uran-
ium-237.
Þegar japönsku visindamennirnir
vissu, hver þessi margumrædda aska
var, gátu þeir reiknað út þá geisl-
un, sem dunið hafði á sjómönnunum.
Þeir áætluðu, að þeir menn sem unnu
ofanþilja árdegis 2. marz hefðu getað
orðið fyrir geislun sem svaraði 100
röntgen (300—700 röntgen er áætl-
að banvænt). Næstu daga átti geisl-
unin að hafa minnkað.
Drekinn heppni var ekki eina skip-
ið, sem varð fyrir öskunni. Tíu banda-
rísk skip úr sjóhernum, fylgdust með
sprengingunni í um 50 kílómetra
fjarlægðg frá Bikini. Um klukku-
stund eftir að reylcmökkurinn hafði
breytt úr sér, tóku mennirnir eftir
því, að vindurinn feykti ösku frá
mekkinum í áttina til þeirra. Geiger-
teljararnir á þilfarinu tóku að tifa.
Allir mennirnir fóru undir þiljur þeg-
ar í stað. Vatni var ausið yfir þil-
farið gegnum þar til gerðar pipur,
sem voru ætlaðar til þess að skola
geislavirku ryki af skipinu. I hálf-
an dag sátu skipsmenn neðanþilja,
kófsveittir. Loks var tilkynnt, að ó-
hætt væri að koma upp, og menn í
gúmmífötum, með hjálma og grím-
ur tólcu nú að fjarlægja síðustu leif-
ar öskunnar. Skip í nágrenninu voru
ekki vöruð við — líklega vegna þess
að þeir, sem að tilrauninni stóðu
höfðu verið áminntir um þagmælsku.
1 september urðu japönsku fiski-
mennirnir fyrir miklu áfalli: félagi
þeirra Kuboyama dó. Vegna fjölda
blóðgjafa, jókst hættan við lifrar-
bólgu stöðugt, og þótt hinir lifðu
þetta af, var Kuboyama sífellt sjúk-
ur. 20 september fékk hann ákafa
verki, og kallað var á fjölskyldu
hans. Einu sinni stundi hann: „Það
er eins og sé verið að brenna á mér
búkinn með rafmagni." Þremur dög-
um síöar var hann látinn.
Samúðarkveðjur streymdu til
sjúkrahússins. Næsta dag sendi
ambassador Bandaríkjanna skeyti til
japanska utanríkisráðuneytisins.
Skeytinu fylgdi ávisun upp á eina
milljón eyn, sem átti að afhenda frú
•Kuboyama, „sem samúðarvott
bandarísku þjóðarinnar." Síðar bætt-
ist við hálf önnui' milljón yen.
Hinn 28. maí 1955 yfirgáfu físki-
mennirnir 22 sjúkrahúsið, þar sem
þeir höfðu dvalizt i rúmt ár. Fyrir
þeim blasti óvissan — hið örðuga
fiskimannsstarf yrði þeim um megn.
Seinna tóku þeir til við a.lTs kyns
störf, svo sem landbúnað og verzlun.
Fiskimennirnir voru ekki ófrjóir
lengur; margir þeirra hafa síðar
eignast heilbrigð og hraust börn.
Loks veittu Bandarikin japönsku •
stjóminni tvær milljónir dollara í
skaðabætur, og af þeriri upphæð fékk
hver skipsmaður á Drekanum um
5000 dollara, en afgangurinn var not-
aður til þess að borga læknishjálp-
ina og bæta tjón það, sem túnfisk-
veiðarnar höfðu beðið.
Þetta sem kom fyrir japönsku
fiskimennina þennan örlagaríka
marzmorgun er aðeins lítið dæmi
þeirra skelfinga, sem kjamorku-
styrjöld gæti haft i för með sér. Þeg-
ar menn í 150 kílómetra fjarlægð
frá sprengjustaðnum geta orðið hin-
um þögla skugga að bráð, ér tími til
þess kominn að einhver taki í taum-
ana. Ógæfan, sem dundi yfir Drekann
heppna var á vissan hátt til þess að
benda mönnum á ógnir þessa ógur-
lega vopns.
THE FIVE KEYS
ELns og hinum yngri lesend-
um Vikunnar er kunnugt, er
væntanlegur hingað til lands er-
lendur söngkvintett, Five Keys
til hljómleikahalds og er það
Blindrafélagið sem fær kvintett-
inn hingað til Iands. The Five
Keys er skipaður ungum negr-
um og er einn allra vinsælasti
og þekktasti söngkvintett í
Ameríku. Þeir hafa sungið inn
á margar hljómplötur sem náð
hafa mikilli útbreiðslu. Kvintett-
inn syngur cklti aðeins nýjustu
Rack löginn heldur einnig sí-
gild dægurlög, og verður efnis-
sltrá þeirra hér fyrir alla.
í tilefni af komimni hingað
til lands hefur Vikunni borist
bréf frá Five Keys til lesenda
blaðsins og birtum við það hér
með.
^Bréf frá cJJie cJive JJeys
New York li. áprii.
Kœru, icscndur Vikunnar.
Sú hin sama sól og gœgist inn um
gluggann hjá okkur meöan við hjálp-
umst að við samningu þessa bréfs,
er sennilega um þessar mundir að
brœða þakið á snjóhúsunum ykkar!
Þannig mynduð þið eflaust halda
að við mundum byrja þetta bréf, eft-
ir að liafa heyrt nafnið á landinu
ykkar, ISLAND, en við vitum nú
betur. Strax og við höfðum ákveðið
að skreppa til Islands og skemmta
fyrir Blindrafélagið leituðum við
okkur upplýsinga um Island. Okkur
var sagt frá hverunum og hitaveit-
unni, fallega landslaginu og fallegu
stúlícunum. Við liöfum séð fjölda
mynda frá Islandi og þó að nafnið
se kalt þá erum við orðnir hálfhrœdd-
ir um, að lcaldara sé hjá okkur i
New York köldustu vetrarmánuðina
heldur en nokkru sinni á Islandi. Við
höfum meira að segja reynt að lœra
nokkur islenzk orð, okkur var sagt
að við þyrftum að lœra að segja
„Oóða nótt“ en livort það hljómar
eins og „Góða nótt“ þegar við segj-
um það, er svo önnur saga.
Einnig höfum við ákveðið að
syngja íslenzkt lag ti hijóvúeihum
okkar d Islandi. Okkur voru scndar
nótur af nokkrum íslenzkum lögum
og völdum við lagið LJÚFA VINA
eftir Þóri Roff. Við erum bánlr að
lœra lagið en eigum eftir að lœra að
bera orðin rétt fram og astlar íslenzk
stúlka hér í New York að hjálpa okk•
ur með framburðinn.
Okkur er það mikið tilhlökkunar-
efni að koma til Islends, þvi okkur
hefur verið sagt, að við séum fyrstu
skemmtikraftarnir, sem eru fengnir
beint frá Ameríku til að skemmta á
Islandi. Við erum hreyknir að hafa
orðið fyrir valinu og vonumst til að
þið skemmtið ykkur þegar þið komið
til að hlusta á okkur i Austurbœjar-
bíói.
Við höfum verði að reyna að segja
„Austurbcejarbló,“ en orðið er svo
langt og erfitt að það œtlar að ganga
illa að lœra það. Einn okkar sagði
það við þjón inni á veitingastofu <
gœrkvöldi og þjónninn hélt að hann
vœri að bölva sér og lét þegar I
stað fleygja honum út!
með beztu óskum
PIVE
VIKAN
7