Veðrið - 01.09.1964, Blaðsíða 30

Orðabelgui-
I alþjóðlegum veðurfræðiritum er til rnikill fjöldi orða, sent liafa ekki hlotið
viðunandi íslenzka þýðingu. Sum eru reyndar þess eðlis, að þau verða tæplega
notuð af öðrum en veðurfræðingunum sjálfum, og er þá ef til vill lítill skaði
skeður, þó að þau fái ekki íslenzkan húning. Til annarra getur olt vcrið gott og
gagnlegt að grípa, til dæmis í veðurfregnuin og við kennslu sjómanna og flug-
mannaefna. Kr þá ekki vanzalaust að nota útlendu orðin, meðal þjóðar, sem
er nákomnari veðrinu en flestar aðrar. Hér verða nú settar fram tillögur um
þýðingar á örfáum þessara orða. Sumar eru vafalaust ekki góðar og munu því
hljóta skjótan dauðdaga, en ef einhverjar eru til bóta og verða vel þegnar, er
tilganginum náð með þessum línum. Reynslan sýnir, að fyrsta nýyrði, sem
stungið er upp á, er sjaldan það bezta. Þess vegna er gott að sem flestir vclti
fyrir sér þessum viðfangsefnum.
0*0
Fyrst koma nokkur orð varðandi Joftstrauma.
áttleysa er gamalt orð, en sýnist eiga vel við það, sem nefnt er breytileg átt
(variable vvind), og fer oft betur í máli.
beinstceöur vindur (geostropliic wind) er lieiti á útreiknuðum vindi, sem er
mikið notaður í flugspám. Er liann leiddur á einfaldan hátt af þrýstifari loftsins,
og er þá reiknað með, að einungis tveir kraftar orki á loftið, þrýstikraflur í átt
að lægri þrýstingi, en svigkraftur jaröar beint á móti lionum. Ekkert miðflótta-
afi til hægri eða vinstri kemur þá til, og lilýtur því vindurinn að fylgja beinni
braut, þar af nafnið beinstæður vindur.
svigvindur (gradient wind) er líka útreiknaður vindur, en að því leyti lang-
sóttari en beinstæður vindur, að hér er tekið til greina miðflóttaafl það, sem
skapast, er loftið sveigir til vinstri eða hægri á þeytingi sínum.
strengur (jet stream) er livassviðri á tiltölulega mjóu belti, oftast í sambandi
við meginskilin (polar front), sem bugðast Irá vestri til austurs. Nefnist hann þá
meginstrengur (polar front jet stream). Stríðastur verður hann efst í veðralwolfi
(troposphere). 'l'il eru fleiri þýðingar á jressu orði, en eru flestar samsettar og
þola jiví illa að skcytast við önnur orð (skotvindur, jiotvindur (sjá Nýyrði IV),
vindröst).
lofthaf (air mass) er víðáttumikill loftstraumur eða kyrrstætt loft á stóru
svæði, oft á stærð við heimsálfu eða úthaf. Einkenni liita Jiess og raka má rekja
tif uþptaka Jiess (air mass source region) og jieirra breytinga, sem ]>að lietur
orðið fyrir á leið sinni jiaðan. Loftliöf liafa stundum verið nefnd loftmassar
eða loftmengi (Orðabók Menningarsjóðs og Nýyrði IV).
70 --- VEÐRIÐ